جلال رحیمیان
استاد بخش زبانهای خارجی و زبانشناسی دانشگاه شیراز
[ 1 ] - تجزیه و تحلیل توزیعی، نقشی و معنایی گروه قیدی در زبان فارسی
در تحلیل مقوله‌های نحوی، ایجاد تمایز میان سه جنبه توزیعی، نقشی و معنایی امری ضروری است. این تحقیق با نگاهی منتقدانه به برخی از مهمترین توصیف‌های گذشته در باب گروه‌های قیدی، نشان داده است که بیشتر تحلیل‌های موجود در باب گروه‌های قیدی یا توصیفی ناقص و یا تصویری مخدوش از این مقوله ارائه کرده‌اند. در این تحقیق، برای نخستین بار هفت ملاک توزیعی برای تمایز صوری گروه‌های قیدی فارسی از دیگر مقوله‌های...
[ 2 ] - افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیت
افعال وجهی و کارکردهای آنها را میتوان از جنبه‌های گوناگون و در قالب‌های نظری متفاوتی مورد بررسی و تحلیل قرار داد. مقاله حاضر بر آن است بر اساس چارچوب پالمر (1990) افعال وجهی فارسی را از دو جنبه‌ی «درجه» و «نوع» توصیف و تحلیل نماید. بررسی مذکور نشان می‌دهد فعل وجهی «باید» علی‌رغم عدم استلزام گزاره ای، برای بیان سه درجه از وجهیت معرفتی، دو درجه از وجهیت پویا و یک درجه از وجهیت الزامی به‌کار می...
[ 3 ] - رویکردی پادتقارنی به ضمیراندازی در زبان فارسی
در این مقاله به تبیین دو مشخصة بارز زبانهای ضمیرانداز یعنی فقدان فاعل واژگانی و جابهجایی آزادانةفاعل و فعل در زبان فارسی بر اساس پادتقارن پویا میپردازیم.این دو ویژگی محصول جانبی نقطة تقارن هستند. ضمیر فاعلی پنهان ضمیری ضعیف و یک گروه حرف تعریف است که پس از ادغام با گروه فعلی و تشکیل نقطةتقارن در صورت آوایی حذف میگردد. این امر توجیهگر ضمیراندازی است. جایگاه اصلی فاعل در ساختهای متعدی و غیر...
[ 4 ] - تحلیل زبانی- اجتماعی گفتمان معلم و دانشآموز برپایۀ دو مفهوم قدرت و هم‌بستگی
مفاهیم قدرت و هم‌بستگی دو مؤلفة مهم در زبانشناسی اجتماعیاند. قدرت و هم‌بستگی نشان‌دهندۀ روابط اجتماعیاند و این روابط در استفادۀ یکجانبه یا دوجانبه از اصطلاحات خطاب و کنشگفتارها نهفته است. گفتمانهای گوناگون را میتوان با این دو مفهوم تحلیل کرد. تاکنون گفتمان معلم و دانشآموز در قالب این دو مفهوم بررسی نشده‌است، از اینرو، پژوهش حاضر این نوع گفتمان را با در نظر گرفتن اصطلاحات خطاب و کنشگفت...
[ 5 ] - تصویرسازی کارگزاران اجتماعی در اشعار سیاسی ملک الشعرا بهار از منظر گفتمان‌شناسی انتقادی
چکیده تحلیل انتقادی گفتمان به عنوان رویکردی نوین در تحلیل متن و گفتمان معتقد است که هیچ گفتمانی خالی از ایدئولوژی نیست و تلاش میکند که روابط پنهان قدرت، نابرابری اجتماعی و سوء استفاده از قدرت را در گفتمان‌ها برملا کند. تحلیل‌گران انتقادی بیشتر بر اساس طبقه‌بندی‌های زبان‌شناختی به تحلیل گفتمان می‌پردازند در حالی که ونلیوون از مؤلفه‌های جامعه‌شناختی‌معنایی بهره می‌برد. نگارندگان بر آنند که اشعار...
[ 6 ] - تحلیل محتوای متون درسی زبان فارسی (آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان) از نظر تناسب آنها با سن زبان آموزان
پژوهش حاضر مطالعه‌ای میدانی است که به بررسی و تحلیل محتوایی متون کتاب‌های زبان‌فارسی (آموزش زبان‌فارسی به غیرفارسی‌زبانان) از نظر تناسب آنها با سن زبان‌آموزان پرداخته‌است، نمونه‌ای تحقیق حاضر را تعداد 50 زبان‌آموز آموزش زبان‌فارسی تشکیل می‌دهند که با استفاده از پرسشنامه‌ای محقق ساخته داده‌های تحقیق جمع‌آوری شدهاند. در این پژوهش این پرسش‌های مطرح میگردد که تا چه اندازه انتخاب متون درک مطلب ک...
[ 7 ] - بررسی رابطه معنایی با ویژگی‌های آوایی و میزان بسامد همخوان‌ها در القای مفاهیم آیات قرآنی
یکی از مهمترین جنبه‌های اعجاز زبانی قرآن، موسیقی دلنشین آن است که یکی از مؤلفه‌های آن، القای معانی دینی می‌باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی رابطه معنا و آوا در مفاهیم مربوط به موضوعات اخلاقی و معاد بپردازد و تأثیر آن را در پذیرش و اندازه انگیختگی توسط خواننده یا شنونده بررسی کند. روش بکاررفته در این پژوهش، کتابخانه‌ای، توصیفی- تحلیلی و آماری می‌باشد. نتایج حاصل از بررسی داده‌های مورد نظر...
[ 8 ] - تحلیل گفتمان انتقادی شخصیت زنان در داستان «مالیخولیای محبوب من»
تحلیل گفتمان انتقادی یکی از روش‌های تحلیل گفتمان و شیوه‌ای نو در بررسی مسائل اجتماعی است که از طریق مطالعات تحلیل متون ادبی و نقد ادبی با ادبیات مرتبط است. تحلیل‌گران گفتمان انتقادی بر این باورند که متون ادبی، داستان‌ها و رمان‌ها نیز مانند سایر متون در راستای برقراری ارتباط هستند. از این رو میتوان با نگرش و روش انتقادی آنها را تحلیل نمود. پژوهش حاضر با استفاده از راهکارهای ارائه شده در زمینه...
[ 9 ] - بررسی رابطه معنایی با ویژگی‌های آوایی و میزان بسامد همخوان‌ها در القای مفاهیم آیات قرآنی
یکی از مهمترین جنبه‌های اعجاز زبانی قرآن، موسیقی دلنشین آن است که یکی از مؤلفه‌های آن، القای معانی دینی می‌باشد. پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسی رابطه معنا و آوا در مفاهیم مربوط به موضوعات اخلاقی و معاد بپردازد و تأثیر آن را در پذیرش و اندازه انگیختگی توسط خواننده یا شنونده بررسی کند. روش بکاررفته در این پژوهش، کتابخانه‌ای، توصیفی- تحلیلی و آماری می‌باشد. نتایج حاصل از بررسی داده‌های مورد نظر...
[ 10 ] - توزیع پرسشواژه در جملات پرسشی تک‌پرسشواژه‌ای در فارسی
این پژوهش که از روشی کیفی تبعیت میکند؛ درپی آن است تا توزیع پرسشواژه در جملات پرسشی تک پرسشواژه‌ای در فارسی را در چارچوب رویکرد اشتقاقی و نحوفاقدمشخصه مورد بررسی قرار داده و نشان دهد که چرا در بعضی ساختارها پرسشواژه ضرورتاً به صورت درجا ظاهر میگردد، درحالیکه در برخی از ساختها درجابودن یا نبودن آن، کاملاً اختیاری است. در این پژوهش زبانها را باتوجه به تنوع توزیع پرسشواژه در آنها به دو دسته ی زبان...
[ 11 ] - توصیف دستگاه فعلی گویش اردکان فارس
گویش اردکان فارس یکی از گویش‌های جنوب غربی ایران است که در بعضی از مناطق شهرستان سپیدان استان فارس از جمله مرکز آن؛ یعنی شهر اردکان رایج است. در این پژوهش سعی شده است با تجزیه و تحلیل داده‌های جمع آوری‌شده از طریق پرسشنامه و مصاحبه با گویشورانِ بالای 35 سال، به بررسی و توصیف موشکافانۀ دستگاه فعلی گویش اردکان فارس پرداخته شود و مباحث مصدر، ریشۀ فعل، افزونه‌های صرفی، زمان‌های مختلف، وجه، افعال سب...
[ 12 ] - بررسی تحول و تعداد وقوع فعل سبکِ «داشتن، دیدن، آمدن، آوردن و گرفتن»از سال 1220 تا 1320 هجری شمسی
فعل سبک فارسی در طول زمان به لحاظ بسامد کاربرد و انواع آن دچار تطور شده است. مطالعه تغییرات بسامدی و انواع فعل سبک رایج در دوره‌های طولانی تاریخ تطور زبان فارسی امری معقول به نظر می‌رسد، اما مطالعه افعال سبک در دوره زمانی نسبتاً کوتاه حدوداً یک قرن برای تحولات نحوی امری جالب توجه می‌باشد که تحقیق حاضر به آن پرداخته است. بررسی در زمانی میزان کاربرد فعل سبک فارسی در دوره‌های مختلف می‌تواند ظهور و ش...
[ 13 ] - بازنمایی هویت و غیریت در نخستین سخنرانی رؤسای جمهور پس از انتخابات: مطالعه موردی انتخابات ایران، آمریکا، فرانسه
در یک تحلیل زبان‌شناختی، سطح‌های گوناگون از جمله واژه، جمله، ساختار متنی، ترکیبات، اصطلاحات و موارد مشابه در اندرکنش با یک‌دیگر بن‌مایه‌ها، اصول اولیه و بافتار یک اندیشه و ایدئولوژی را می‌سازند. ایدئولوژی‌ها و هویت‌های برساخته آنها در پشت واژه‌ها و واحدهای گوناگون زبانی پنهان هستند و باید از آنها رمزگشایی شود. این رمزگشایی در فراگرد توصیف، تحلیل و تبیین متن‌ها به انجام می‌رسد. در واقع، ایدئو...
نویسندگان همکار