حسن بشیر
دانشیار علوم اجتماعی دانشکده معارف اسلامی وفرهنگ وارتباطات دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران
[ 1 ] - ارتباطات‌میان‌ادیانی (تعریف،مفاهیم،جایگاه)
دین و باورهای توحیدی سنگ‌بنای جوامع انسانی است و فرهنگ و ارتباطات مهمترین ابزارهای تجلّی این سنگ‌بنا هستند. درباره این سه مولفه، یعنی دین، فرهنگ و ارتباطات_که وجه ممیّز انسان از سایر موجودات هستند_ و نسبت و ارتباط بین آنها بحث‌های متعدّد و تعاریف مختلفی ارائه گردیده‌است. بررسی تعاریفی که از دین، فرهنگ و ارتباطات با توجّه به نسبت این سه مولفه با هم و با نگاهی به ادبیات ارتباطات میان‌فرهنگی و ا...
[ 2 ] - طراحی مدل سیاستگذاری رسانه‌ای اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی مبتنی بر رویکرد همگرایی محتوایی
پژوهش حاضر با استفاده از روش پژوهش نظریه داده‌بنیاد، مدل سیاستگذاری رسانه‌ای اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی را طراحی کرده است. روش گردآوری داده‌ها، مصاحبه عمیق، روش نمونه‌گیری، گلوله برفی و روش تحلیل داده‌ها، سه مرحله کدگذاری (باز، محوری و انتخابی) بوده است. در این پژوهش با 23 نفر از مدیران و اعضای اتحادیه رادیو و تلویزیون‌های اسلامی و خبرگان در حوزه رسانه مصاحبه شد و در خلال این م...
[ 3 ] - رادیو و برنامهریزی گفتمانی
امروزه برنامهریزی برای تبدیل چشم‌اندازها و شعارهای منتخب شبکه‌های رادیویی به طرح برنامه و سپس برنامه‌سازی، به عنوان مسئله‌ای جدی وگاه مبهم، پیش روی مدیران و برنامه‌ریزان این رسانه قرار گرفته است. زیرا روش‌های سنتی و تجربی اتخاذ شده در این زمینه از نواقص و ضعف‌هایی چون ایستا بودن یا فقدان جامعیت رنج می‌برند.بنابراین هدف این مقاله تحلیل اصول و شرایط برنامهریزی برای ش...
[ 4 ] - مطالعه مقایسه‌ای رویکردهای انتخاباتی: تحلیل گفتمان سرمقاله‌های جمهوری اسلامی و کیهان درباره دومین مرحله انتخابات مجلس هشتم (از 25 اسفند 86 تا 6 اردیبهشت 87)
تحلیل گفتمان و مطالعه تطبیقی نوشته‌های انتخاباتی در تبیین رویکردها و دیدگاه‌های طیف‌های مختلف سیاسی در هر کشور حائز اهمیت است. انتخابات مجلس هشتم جمهوری اسلامی ایران به‌دلیل حضور دو جریان اساسی اصولگرا و اصلاحطلب، از حساسیت زیادی برخوردار بوده است. در این مقاله تلاش شده است یادداشت‌های روز و سرمقاله‌های روزنامههای کیهان و جمهوری اسلامی، به‌عنوان دو روزنامه اصلی طیف ا...
[ 5 ] - تحلیل گفتمان سرمقاله های کیهان، اطلاعات و جمهوری اسلامی، درباره ی حوادث پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری اسلامی ایران (از 23خرداد تا 31تیر 1)
انتخابات دهمین دورهی ریاست جمهوری ایران نه تنها به لحاظ رقابت جدی دو جریان اصولگرا و اصلاحطلب از حساسیت ویژهای برخوردار بود، بلکه به لحاظ حوادثی که پس از آن رخ داد و نیز طیفبندی درونی اصولگرایان و اصلاحطلبان، نیازمند مطالعهی جدی است. در این مقاله تلاش شده است ناگفتهها و لایههای پنهان در گفتمان روزنامههای کیهان، اطلاعات و جمهوری اسلامی دربارهی حوادث پس از انتخابات دهمین دورهی ریاست جمهوری، از 23...
[ 6 ] - تحلیل انیمیشنهای هالیوودی با رویکرد تربیتی
امروزه یکی از تأثیرگذارترین و پرطرفدارترین تولیدات رسانه‌ای در دنیا، از نظر اثرگذاری بر تربیت کودکان و نوجوانان، تولیدات سینمایی انیمیشن، به‌ویژه انیمیشنهای هالیوودی است. از زمانی‌که انیمیشنهای سینمایی سهبعدی به‌وجود آمده‌اند، این نوع تولیدات در محتوا نیز دستخوش تحولات زیادی شده و مفاهیم و محتوای آنها به‌ویژه از جنبه تربیتی، به‌طور محسوسی ارتقا یافته است. در این مقاله، با استفاده از روش تحل...
[ 7 ] - بازنمایی خانواده ایرانی در فیلم سینمایی «یه حبه قند»
امروزه رسانه های جمعی عرصه ای را فراهم آورده اند که بیشتر مسائل زندگی عموم چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی قابلیت ظهور در آن را دارد. صنعت سینما به عنوان یکی از بسترهای بروز این عوامل زمینه ای را فراهم ساخته تا فیلم سازانی که دغدغه حفظ ارزش های اساسی یک جامعه چون نهاد خانواده را داشته اند اقدام به تهیه و تولید آثاری فاخر در این حیطه نمایند.در این نوشتار پس از بررسی نظریه بازنمایی که یکی از...
[ 8 ] - شبکه های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان: مطالعه موردی بزرگ ترین جامعه مجازی ایرانیان
در این مقاله رابطه بین عضویت جوانان در بزرگ ترین جامعه مجازی ایرانیان بر اساس آمار تارنمای الکسا و برخی از شاخصه های مرتبط با سبک زندگی مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس آمار تارنمای الکسا پایگاه اینترنتی کلوب بزرگ ترین جامعه مجازی است که از درون کشور ایران مدیریت می شود. در عصر جهانی شدن و با ظهور فناوری های نوین ارتباطی، یک فضای مجازی در کنار فضای واقعی ایجاد شده که این دو تأثیرات متقابلی بر...
[ 9 ] - سیاست فرهنگیِ تفاوت در بازنمایی حجاب اسلامی در رسانه‌های غرب
حجاب یک نشانه است. نشانه‌ای از تفاوت فرهنگی که در جوامع مختلف ظهور و بروز متفاوت دارد. در این مقاله بر حجاب اسلامی مسلمانان در غرب، از یک سو به مثابه «هویت اسلامی» و از سوی دیگر به عنوان نشانه‌ای از «تفاوت فرهنگی» با جامعه غربی تأکید می‌شود. این نشانه اسلامی نه‌تنها، مسلمانان را به عنوان یک گروه دینی، یک اقلیت وابسته به شرق و یک جمع متفاوت با سنت غالب فرهنگی غرب که در بی‌حجابی و آزادی از حجاب ب...
[ 10 ] - نظریه هم‌فرهنگی و گروه‌های هم‌فرهنگ: مطالعه مناسبات مسلمانان در آمریکا
یکی از واقعیت‌های دنیای امروز حضور اسلام در نقاط گوناگون جهان است؛ موضوعی که نه‌تنها مسلمانان بلکه پیروان سایر ادیان نیز روزبه‌روز بیشتر نسبت به آن آگاهی پیدا می‌کنند. بر این اساس اقلیت مسلمان در آمریکا نیز مانند سایر نقاط جهان شکل گرفته و در تعامل و یا حتی تقابل با اکثریت غالب قرار می‌گیرد. در میان نظریه‌پردازان ارتباطاتِ میان‌فرهنگی، مارک اورب و ریجینا اسپلر به بررسی چنین تعامل یا تقابلی در نظ...
[ 11 ] - معناشناسی جدید ارتباطات: زمینه سازی برای شناخت عمیقتر رابطه فرهنگ و رسانه
با توجه به اینکه عصر کنونی «عصر ارتباطات» شناخته شده است و بهرغم اینکه تعاریف متعددی تا کنون برای مفهوم ارتباطات ارائه شده، اما هنوز این مفهوم نیازمند تعریفی مناسبتر و جامعتر است.یکی از مشکلات جدی در تعریف ارتباطات، بدیهی بودن معنای آن و تحقق آن در همه ابعاد زندگی است. بدیهی بودن معنای ارتباط به معنای دستیابی به تعریف روشن آن نیست، بلکه عملاً، این بدیهی بودن، خود یکی از معضلات جدی دستیابی به تعر...
[ 12 ] - بازنمایی انگیزه حضور جوانان در دفاع مقدس: تحلیل گفتمان فیلم سینمایی اخراجی ها
این مقاله پژوهشی، بر اساس کاربرد روش عملیاتی تحلیل گفتمان (پدام) تنظیم شده است. در فیلم سینمایی اخراجی‌ها پانزده انگیزه شاخص بازنمایی شده و گفتمان‌های ارزشی، ملی و خودگرایانه از فیلم سینمایی مذکور استخراج شده‌اند. توضیح آنکه از مهمترین رخدادهای اجتماعی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران، وقوع جنگ تحمیلی میان ایران و عراق است. اتفاقی که بر بسیاری از مسائل کشور همچون مسائل فرهنگی و ارتباطی موثر بود...
[ 13 ] - بررسی نقش آگهی های بازرگانی تلویزیون در ترویج سبک زندگی مطالعة موردی: آگهی های بازرگانی شبکة جم در زمستان 1394
هدف از این مقاله بررسی نقش آگهی های بازرگانی تلویزیون در ترویج سبک زندگی می باشد.در این راستا پس از مطالعه تحقیقات پیشین در این حوزه، از مولفه های سبک زندگی بوردیو به منظور ارزیابی مولفه های ترویج سبک زندگی استفاده شده است.مولفه های مورد بررسی در این مدل با تمرکز بر سه طبقه اجتماعی بالا، پایین و متوسط با تکنیک تحلیل محتوای کمی مورد بررسی قرار گرفته اند. جامعه آماری این تحقیق کلیه پیام های بازرگ...
[ 14 ] - تحلیل گفتمان گزارشهاى شبکه‌هاى تلویزیونى الجزیره، العربیه، بی بی سی عربى و العالم درباره انقلاب مصر (24/6/2012 - 25/1/2011)
این پژوهش در پى کشف گفتمان گزارشهاى خبرى چهار شبکه تلویزیونى الجزیره، العربیه، بی بی سی عربى و العالم درباره وقایع انقلاب مصر 2011 در بازه زمانى شروع انقلاب تا انتخاب محمد مرسی به ریاست جمهوری این کشور است. به همین منظور در پژوهش کنونی، از نظریههاى بازنمایی، برجسته سازی و چارچوب سازى استفاده شده است. همچنین اطلاعات گردآوری شده با به کارگیری «روش عملیاتی تحلیل گفتمان» (پدام) تحلیل گفتمانی شده ...
[ 15 ] - گفتمان ولایتعهدی امام رضا(ع) میان دو رویکرد «زیست ـ قدرت» و «زیست ـ سیاست»
طرح موضوع ولایتعهدی امام رضا(ع) توسط مأمون عباسی، یکی از حوادث بسیار مهم تاریخی است که به‌شدت با مسئلۀ امامت، حاکمیت و حکومت اسلامی مرتبط بوده و نیازمند تحلیل گفتمانی ویژه می‌باشد. دورۀ مأمون یک دورة استثنایی در تاریخ عباسیان است که با جریان‌های مختلف سیاسی ـ اجتماعی و فرهنگی ـ دینی روبرو بوده که نیازمند ظهور گفتمانی شده است که بر پایۀ «ولایتعهدی» مبتنی...
[ 16 ] - تحلیل گفتمانی انتقاد اجتماعی در شعر شاعران انقلاب اسلامی
ادبیات، سندی است اجتماعی که می‌توان با تحلیل آن، تصویری از شرایط اجتماعی هر دوران، از جمله دوران انقلاب اسلامی را به دست آورد. در این مقاله، با روش تحلیل گفتمان پدام انتقاد اجتماعی در شعر دهه اول تا سوم انقلاب اسلامی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. دو پرسش این پژوهش یکی به چیستی گفتمان‌های غالب انتقاد اجتماعی در شعر سه دهه نخست انقلاب اسلامی اختصاص یافت و دیگری به سیر تحول این گفتمان‌ها در ...
[ 17 ] - زنانگی و مردانگی در جامعه افغانستان: تحلیل گفتمان فیلم سنگ صبور
آیا فیلم«سنگ صبور» بیان‌کننده ماهیت واقعی زندگی زناشویی جامعه افغانستان است؟ برای جواب به این سؤال و اینکه آیا شخصیت‌ها و کارکردهای زن و مرد در این فیلم، نشاندهنده فرهنگ مردان و زنان افغانی هست یا خیر؛ مفاهیم تشکیل دهندة مردانگی و زنانگی دیالوگ‌های یکی از معروفترین فیلمهای افغانی به نام «سنگ صبور» با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی لاکلاو و موف و با نظریه روان‌کاوانه «کارن هورنای» و نظر...
[ 18 ] - بازنمایی مفاهیم «همت» و «کار» در کتابهای درسی ایران
آموزش مدرسهای یکی از مهمترین پایههای آموزشی هر کشور است. کتابهای درسی نیز پر کاربردترین رسانۀ آموزشی در هر کشور از جمله ایران است. این مقاله حاصل پژوهشی است که دربارۀ بررسی شاخصهای مربوط به «همت» و «کار» در کتابهای دورة ابتدایی و راهنماییِ تدریس شده در مدارس ایران و به روش تحلیل محتوا انجام شده است. واحد تحلیل را در این پژوهش «جمله» در نظر گرفتهایم. یافته‌ها حاکی از آن است که متغیر «خیرخ...
[ 19 ] - فرهنگسازی و بازنمایی نهاد خانواده در تلویزیون با توجه به سند چشمانداز جمهوری اسلامی ایران
امروزه رسانه‌های جمعی به عنصری مهم تبدیل شده و بر همۀ عرصه‌های زندگی اعم از اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نفوذی انکارناپذیر دارد. تلویزیون ایران که در سطحی کلان هدف خود را انسانسازی و ایفای نقش دانشگاهی بزرگ معرفی کرده باید در ایفای نقشی فرهنگساز به شکل جدی ورود پیدا کند. از این رو، در این مقاله ابتدا به چگونگی فرهنگسازی رسانه‌ها در ابعاد گوناگون فرهنگ میپردازیم و در ادامه با توجه به ا...
[ 20 ] - تصویر اسلام به روایت کاریکاتورهای غربی بعد از 11 سپتامبر
کاریکاتور همچون رسانه‌ای مستقل یا از طریق ارائه از رسانه‌های دیگر، سهم عمده‌ای در ارتباطات میان‌فرهنگی داشته و چه‌بسا مناسبات ملت‌ها، اقوام و دولت‌ها را دستخوش تغییرهای جدّی کرده است. نمونه‌هایی از این تأثیرگذاری را می‌توان در بحث کاریکاتورهای موهن دانمارکی مشاهده کرد. بر این اساس و با هدف شناخت بیشتر از کاریکاتورهای غربی دربارة اسلام، این مقاله در صدد آن است که با بهره‌برداری از شیوة تحلیل محتو...
[ 21 ] - بحران‌سازی رسانه ای در مدیریت «جریان بیداری اسلامی بحرین»: تحلیل گفتمان سرمقاله‌های «اخبار الخلیج»، «الشرق الاوسط» و «نیویورک تایمز»
This article is an excerpt from an academic research that its main purpose is understanding manner of representation of the “ Islamic Awakening Movement in Bahrain”, through the mass media of Bahrain, Saudi Arabia and the U.S. The sampling of the newspapers, editorials and sentences was conducted in three levels by using “Mixed Purposive Sampling” and finally analyzed by Practical Discourse An...
[ 22 ] - خوانش فرهنگی از گفت‌وگوی بینادینی در ایران؛ یک مطالعه کیفی
ایرانِ پس از انقلاب تجربه‌های گوناگونی را در عرصه‌های مختلف از سرگذارنده است. از تجربه‌های مهمی که بیشتر در حوزه‌های نخبگانی مطرح بوده، گفت‌وگوهایی است که نه در عرصه سیاسی بلکه با رویکردی دینی و در قالب‌های سازمانی و آکادمیک با رویگردی دینی رقم خورده است. این پژوهش براساس روش تحلیل مضمون می‌کوشد با تمرکز بر دانش و تجربه کنشگران به فهم و تفسیر فرهنگی آنها از گفت‌وگوی بینادینی پرداخته و آن را به ...
[ 23 ] - تحلیل گفتمان سخنرانی‌های حسن روحانی و دانلد ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل به روش PDAM
سخنرانی سالانه رهبران سیاسی در مجمع عمومی سازمان ملل از بارزترین فرصت‌ها برای اعضای این سازمان است تا رویکرد بین‌المللی دولت متبوعشان را در تریبونی جهانی عرضه‌کنند. در مقاله حاضر ضمن به‌کارگیری روش‌های تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان تلاش شده متن سخنرانی حسن روحانی و دانلد ترامپ در مجمع عمومی سال2017م از حیث کمی وکیفی بررسی می‌شود و گفتمان‌های مذکور در چارچوب نظریه مدیریت هماهنگ معنا...
[ 24 ] - شبکه های اجتماعی و سیاستگذاری فرهنگی: بررسی وضعیت مدیریت دانش در شبکه های اجتماعی مورد استفاده دانشجویان دانشگاه های ممتاز شهر تهران
یافته‌ها: براساس یافته‌های پژوهش، رویکرد اکثریت دانشجویان، صرفاً اشتراک‌گذاری مطالب دیگران است. 25.5 درصد دانشجویان در اولویت اول خود اعلام کردند که تمایل آنها صرفاً اشتراک‌گذاری مطالب دیگران است و تنها 11.7 درصد دانشجویان اعلام کردند که در اولویت اول خود به تولید محتوا گرایش دارند. ۲۳ درصد دانشجویان نیز به‌مرور صرف مطالب گرایش داشته و ۱۸ درصد دانشجویان به دانلود گرایش دارند. این امر بیا...
[ 25 ] - امام و امامت در گفتمان امام رضا (علیه السلام)
این مقاله در صدد آن است که دیدگاه‌های کلان نظری و فرانظری مطرح شده در خطبه امام رضا (علیه‌السلام) در حوزه امام و امامت را با روش تحلیل گفتمان به شیوه «پدام» مطالعه و بررسی کند. کشف دالهای اساسی مرتبط با بحث امامت، حاکمیت و حکومتداری در این خطبه، بیانگر دیدگاه‌های نظری و فرانظری آن امام معصوم (علیهم‌السلام) بر اساس اصول اسلامی و قرآنی است. گفتمان امام و امامت از منظر امام رضا (عل...
نویسندگان همکار