محمدرضا عابدی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
[ 1 ] - بررسی تطبیقی دیدگاههای شیطان‌پرستی و اندیشۀ عینالقضات دربارۀ ابلیس
عینالقضات، در جایگاه یک مسلمان موحد، خداوند را خالق و مبدأ کل و ابلیس را از آفریدههای او میداند. او بیشتر از همان ابلیسی سخن میگوید که در ادیان توحیدی، مخصوصاً دین اسلام مطرح است؛ یعنی ابلیسِ نافرمان متکبر، دشمنِ خدا و بدخواهِ نوع بشر؛ اما آنگاه که سخن او حال‌وهوای شطح و طامات به خود میگیرد، از ابلیس، جانبداری و تنزیه و تقدیس می‌کند. نگاه او، در چنین مواردی، با معتقدات اسلامی و صریح آیات قرآن...
[ 2 ] - عرفان پست مدرن و عرفان اسلامی؛ تفاوتها و رویکردها
نوشته حاضر مروری اجمالی بر مبنای فکری، جهت گیریهای بنیادین و وجوه اختلاف عرفان (بر مبنای شریعت) اسلامی و عرفان (سکولار) پست مدرن دارد. عرفان در اصطلاح اسلامی آن، ظرفیت و نیروی شناخت درونی و قلبی است که به موجب آن انسان عارف به افقهای برتری از کمال در ارتباط خود با خداوند دست می‌یابد. رسیدن به آن ظرفیت و دست‌یابی به این کمال، در گرو گذشتن از علایق دنیوی و خود نفسانی است. با طی چنین مسیری، ان...
[ 3 ] - آن روی سکۀ جنگ در شاهنامه (بررسی مولفه‌های جنگ نرم در شاه‌جنگ روانی رستم)
شاهنامه به عنوان نماد همبستگی ایرانیان، کتابی زمینیـ انسانی است که هیچ مؤلفه‌ای از نیازهای زیستی بشر در آن به غفلت سپرده نشده است. این حماسه بزرگ‌ترین بازنمود فرهنگی ایرانیان در دنبالۀ شیوع چند صد ساله مبارزۀ فکری با برتراندیشی و سیاست متعصبانه نژادی تازیان است که توانست با منظوم ساختن روایات کهن ملی، مهمترین سرمایه فرهنگ ملی ایران را به بشریت تقدیم کند. ساختار این حماسه به گونه‌ای پرداخته شد...
[ 4 ] - غلبۀ تیپِ مذهبیِ مزوّر، نمودی از فهم ناروا از دین در رمان اجتماعی (با تامّل در نمونه‌های برجسته)
رمانهای اجتماعیِ پس از مشروطه، محصول جامعۀ دورۀ گذر از سنت به تجدد و میل به رهایی مطلق از سنتهای گذشته بود. در غالب این رمانها دین به عنوان شالودۀ سنن گذشته، آماج بیشترین انتقادها قرار گرفت. رماننویسان این دوره در پی آن بودند که فرد را در جامعه، نزدیک به آنچه در عالم واقع اتفاق میافتد، به تصویر بکشند؛ اقتضای واقعگرایی ارائه تصویری است که خوبیها و هنجارها را نیز در کنار نارواییها و پلشتی...
[ 5 ] - بررسی تطبیقی «خیر و شر» در تصوف اسلامی و قبّالای یهودی
خیر و شر و نسبت آنها با مبدأ هستی، و صدورشان از اصل واحد یا اصول دوگانه یا چندگانه مهمترین بحث در آموزه‌های مکاتب عرفانی است. تصوف و قبّالا نیز متأثر از آبشخورهای فکری خود دربارۀ وجود خیر و شر و نسبت آن دو با یکدیگر و نیز منشأ صدور آنها و اصالت یا نسبیتشان در عالم دیدگاههای ویژه‌ای دارند که نوشتار حاضر در صدد تبیین تطبیقی این دیدگاه‌ها است. صوفیه و قبالا خداوند را خیر محض میدانند و در عین...
[ 6 ] - بررسی انتقادی رویکردهای تفسیری و شیوه‌های استناد به آیات در اسرارالتوحید
صوفیه همچون دیگر فرقههای باطنگرا، بلکه بیش از آنها، به تأویل قرآن دست یازیدهاند. تأویل و تفسیر آنها مبتنی بر احالۀ آیات بر باطن و حقیقت (آنگونه که درمییابند) است. آنها در تفسیر بیش از هر چیز بر دل خود اتکا دارند و آن را محل الهام و استقرار علم الهی میدانند. در اسرارالتوحید نیز به عنوان یکی از أمهات متون صوفیانه، نگاه باطنگرایانه به آیات قرآن غلبه دارد. بر این پایه، نوشتار حاضر در صدد بر...
[ 7 ] - بررسی تطبیقی «تبعید روح» در روایت تصوّف اسلامی و گنوسی
باور به تبعید روح از خاستگاه علوی به عالم فرودین، و اعتقاد به لزوم بازگشت روح به موطن اصلی، یک موضوع مشترک در تعالیم گنوسی و آموزه‌های تصوّف اسلامی است. این مقاله به شیوه تطبیقی ابعاد مختلف موضوع تبعید روح را در اندیشه باطن‌گرای این دو مکتب بازنموده‌است. برای نیل به این منظور ابتدا چهارچوب کلی نگاه متصوفه و گنوسیان به مسئله تبعید روح تبیین شده و سپس در ضمن تحلیل ساختار و بن‌مایه دو داستان «...
نویسندگان همکار