محمود ندیمی هرندی
استادیار زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه پیام نور
[ 1 ] - خروجگاه و مترادفات آن در متون کهن فارسی
«خروجگاه» در بعضی از متون کهن فارسی و ازجمله در آثار قرن‌های پنجم و ششم بارها بهکاررفته است. امروزه ابتدایی‌ترین دریافت از آن، «مکان خارجشدن» و احیاناً «زمان خارجشدن» است. بعضی از معاصران جزء نخست آن، یعنی «خروج» را با واژة «خوریژ» و گونه‌های مختلفش (خریج، خریچ، خوریج، خوریچ، خموج، خوموج) در بعضی از گویش‌ها سنجیده و به معنای «آتش» دانسته‌اند، حال آنکه باتوجهبه کاربرد آن در متون مختلف قرن‌های...
[ 2 ] - تصحیح چند خطا در دیوان فرّخی سیستانی
از دیوان بیشتر شاعران عهد غزنوی، دست‌‌نوشتة کهن و معتبری به دست نداریم. آنچه از آثار آنان به چاپ رسیده، غالباً بر اساس نسخه‌‌های متأخّر، تصحیح و عرضه شده است. در این چاپ‌ها به دلایل گوناگون خطاهایی راه یافته است که در لفظ و معنی، از صورت اصلی خود دور شده‌‌اند. از جملۀ این شاعران، فرّخی سیستانی است که در اهمّیّت و تأثیر او در شعر فارسی تردیدی نیست. ما در یک بررسی اجمالی با اتّکا به فرهنگ‌های کهن (لغت ...
[ 3 ] - تصحیح چند خطا در آثار چاپی سنایی غزنوی
بنابر شیوۀ مرسوم، تصحیح هر متنی بر اساس دست‌نوشته‌هایی از آن انجام می‌گیرد؛ اما گاه به دلایل گوناگون، از جمله ناآشنایی کاتبان با متون کهن، تحریف‌هایی به آن دست‌نوشته‌ها راه می‌یابد و بیت یا عبارتی را چنان از اصل خود دور می‌کند که نسخه‌ها در رفع ابهام آن مفید نمی‌افتند و مصحّح ناگزیر است که از منابع جنبی استفاده کند. آثار سنایی غزنوی از این نوع متون کهن‌اند و چه‌بسا به ابیاتی از او تحریف‌هایی را...
[ 4 ] - تصحیح و تحلیل چند خطا در شعر سنائی
بنابر شیوة مرسوم، تصحیح هر متنی براساس دست‌نوشته‌هایی از آن انجام می‌گیرد، اما گاه به دلایل گوناگون از جمله ناآشنایی و تصرّف کاتبان به سبب کهن بودن متن، تحریف‌هایی در آن راه می‌یابد و بیت یا عبارتی را چنان از اصل خود دور می‌کند که نسخه‌ها در رفع ابهام آن مفید نمی‌افتند و مصحّح ناگزیر است که از منابع جنبی استفاده کند. آثار سنائی غزنوی از این نوع متون کهن‌اند و چه بسا در ابیاتی از او تحریف‌هایی راه...
[ 5 ] - بررسی معانی و شواهد واژۀ «کنیسه» در متون فارسی و عربی
«کَنیسه» به جز معنای مشهور آن یعنی «عبادتگاه یهودیان»، در دورهای از تاریخ یا در بعضی از گویش‌های محلّی در معنای «سایهبان» نیز به کار رفته است: هم سایهبانی که چون محملْ مسافران را از گزند باران و آفتاب یا دید دیگران نگاه دارد و هم سایهبانی که بر بلندی یا بر پیشانی بنایی بسازند. «کنیسه» در معانی اخیر در متون فارسی و عربی شواهد محدودی دارد و گویی چون کلمه‌ای محلّی یا ناحیه‌ای بوده است، اهل لغت کمت...
نویسندگان همکار