محمود شهبازی
الأستاذ المساعد فی قسم اللغة العربیة و آدابها بجامعة أراک
[ 1 ] - ربُّ السیف والقلم فـی میزان النقـد
یعدّ محمود سامی البارودی شاعراً وسیاسیاً مصریاً من شعراء القرن التاسع عشر، وقد کان له أکبر تأثیر فی إحیاء الشعر العربی المعاصر وتجدیده، حیث أوصله إلی نهره العذب، وأتی بالمضامین الجدیدة فی القوالب القدیمة التی کانت من خصائص الشعر الکلاسیکی. رجع البارودی إلی العصور الذهبیة للأدب العربی رجوعاً واعیاً، وبتقلید القدماء ومعارضتهم حال دون السقوط الحتمی للشعر العربی . إن للبارودی تجدیداً ملموساً فی الشعر إضا...
[ 2 ] - پدیده اشتراک لفظی و چند معنایی در زبان عربی
اشتراک لفظی در کنار ترادف و اضداد، از جمله مباحث معناشناسی است که زبانشناسان پیشین بدان پرداختهاند و تعریفهایی نیز از آن ارائه دادهاند. زبانشناسان معاصر بر این باورند که در بررسی اشتراک لفظی، باید میان دو اصطلاح «چند معنایی» (Polysemy) و «اشتراک لفظی» (Homonymy) تفاوت گذاشت. در اشتراک لفظی، دو واژه از روی تصادف، ساختار صرفی واحدی پیدا میکنند و هر یک با حفظ معنای خود، همآوا و هم نویس می‌ش...
[ 3 ] - بازتاب لطافتها وظرافتهای زبانی وادبی قرآن درترجمه
هر زبان داری ویژگی‌ها، ظرافت‌ها و لطافت‌هایی است که مختص همان زبان می‌باشد و چه بسا در حین ترجمه این لطافتها و ظرافت‌ها ناپدید شود؛ اما به نظر می‌رسد در عین حال هر زبان دارای ابزارها و وسایلی است که می‌تواند بسیاری از لطافتها و ظرایف زبان مبدأ را منعکس کند. این امر یعنی انتقال ظرافت‌ها و لطافت‌های یک متن از زبان مبدأ به زبان مقصد درباره‌ی قرآن ضرورت و اهمیت صد چندان و بلکه بی‌نهایت می‌یابد؛ ...
[ 4 ] - نگاهی به ظرائف ساختار صرفی اوزان جمع در قرآن کریم
از وجوه زیبایی آیات قرآن کریم، گزینش ساختار و وزن صرفی مناسب برای الفاظ است. این ساختارها و اوزان متنوّع، همگی در راستای اغراض بلاغی ویژه و در نهایت دقّت و زیبایی قرار گرفته‌اند که شناخت آن، جنبه‌هایی از اعجاز آیات را روشن می‌نماید. واژگان جمع در قرآن از جمله مواردی است که بر آن اوزان صرفی متنوّعی شاهدیم که هر یک در جایگاه مناسب خود به کار رفته و امکان جابه‌جایی آن وجود ندارد. با بررسی این اوزان ...
[ 5 ] - کارکردهای زیباشناختی ایجازِ حذف در قرآن کریم
ایجاز و گزیده گویی در سخن، از فنون بلاغیِ مهم در رساندن پیام و معنای مورد هدف گوینده است. این اسلوب بیانی از شیوایی و بلاغت سخن به شمار می آید. یکی از انواع این اسلوب، ایجازِ حذف است که در آن بخشی از روساخت آیه حذف می شود . این حذف ممکن است شامل حذف حرف، واژه یا در بخشی بزرگ تر، جمله یا جملاتی از آیات باشد . این اسلوب اغراض بلاغی گوناگونی را دنبال نموده و در آفرینش زیبایی های لفظی و ظرافت های معن...
[ 6 ] - بررسی سبک شناسانه دلالت‌های آوایی و نحوی زیارت نامه اربعین
زیارت امام حسین(ع) در روز اربعین یکی از علامات مومن معرفی شده است. در خصوص این مناسبت از امام صادق(ع) زیارت‌نامه‌ی اربعین نقل شده‌است که در آن اوصاف و خصایل امام حسین(ع)، مقام و جایگاه ایشان، وصف دشمنان حضرت و اوصاف اهل بیت(ع) را ذکر کرده‌اند. تحلیل موضوعات زیارت‌نامه‌ی اربعین براساس دانش سبک‌شناسی، در دو لایه‌ی آوایی و نحوی نشان می‌دهد که امام صادق (ع) در سطح آوایی با تکرار کلمات خاص، قرار دا...
[ 7 ] - تبیین ظرافتهای بلاغی سورۀ قیامت و دلالت‌های تفسیری آن با رهیافت سبک‌شناختی
ظرافتهای بلاغی آیات قرآن کریم که از جنبههای اعجاز این کتاب جاودانه به شمار میآید، از دیرباز مورد بررسی دانشمندان علوم قرآنی بوده است. یکی از مباحث بلاغی قرآن کریم، سبک‌شناسی (Stylistics) است که به عنوان یک حوزۀ نوین، ضمن بهرهگیری از دست‌آوردهای علم بلاغت، با معیارهای جدید به بررسی جلوههای سبکی قرآن میپردازد. مقاله حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس معیارهای سبک‌شناسی، به بررسی زیبای...
[ 8 ] - استعمالات جدیدة فی أبنیة الفعل المضارع فی اللغتین العربیة والفارسیة (دراسة نقدیة مقارنة)
إنّ الفعل من أهمّ مقوّمات بنیة الجملة حیث یؤدّی وظائف لغویة متعددة کالإسناد والدلالة الزمنیة. یعتبر الفعل المضارع من أهمّ أقسام الفعل فی اللغتین الفارسیة والعربیة ویستخدم فی نطاق واسع وفی أبنیة متنوّعة کما أنه یدلّ علی الحال والمستقبل. فی هذه الدراسة، قد رکّز الباحثون علی المباحث الصرفیة مقارنین بین بنیة الأفعال المضارعة، مبینین المشترکات فی قواعد هاتین اللغتین المتجاورتین. نعتمد فی هذا المقال علی المن...
[ 9 ] - مقارنة بعض آراء "الفناری" بآراء "السیالکوتی" فی حاشیتیهما على المطول (إلى نهایة باب أحوال المسند إلیه)
None
[ 10 ] - معناشناسى عنوان و ساختار مطلع در شعر بدر شاکر السیاب (مطالعة موردی: دیوان «شناشیل ابنة الجلبی»)
بی‌شک ارتباط ساختارى میان عنوان، مطلع و متن قصیده به طور عام مانند ارتباط میان سر با سایر اجزای بدن است. چه‌بسا مخاطبِ شعر هنگام مراجعه به ساخت و ترکیب عنوان، می‌تواند پاره‌ای از ابهامات موجود در متن قصیده را از ذهن خود برطرف نماید. پژوهش پیش رو در نظر دارد با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر نمونه‌هایی از شعر سیاب و عنوان‌های قصیده‌های مجموعة «شناشیل ابنة الجلبی» اقدام به خوانش و بررسی ارتباط...
[ 11 ] - بررسی و تحلیل واژه گزینی در آیه مشابه 12نمل، 32قصص و 22طه
نظم و پیوستگی واژگان قرآن باهم و همسویی آنها با معنا از شگفتی‌های زبانی قرآن به شمار میآید و نمود عینی آن در آیه‌های تکراری یا مشابهی است که در هر بار تکرار تغییری اندک در آنها رخ می‌دهد مقاله حاضرآیه﴿وَأَدْخِلْ یَدَکَ فِی جَیْبِکَ تَخْرُجْ بَیْضَاء مِنْ غَیْرِ سُوءٍ﴾(نمل:12) را که دو بار دیگر نیز با تغییراتی در آیه 32قصص و 22 طه تکرار می‌شود مورد بررسی قرار داده و به این سوال پاسخ می‌دهد که آیا قرآن داستان معجزه ید بیض...
نویسندگان همکار