مریم عاملی رضایی
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی
[ 1 ] - تقابل خود و دیگری در رمان مهاجرت دهۀ شصت و هفتاد
تقابل میان «خود» و « دیگری» از مباحثی است که در قرون اخیر در حوزه های فلسفه، شرق شناسی، روانشناسی، نقد ادبی و مطالعات پسا استعماری مورد توجه بوده است. در حوزۀ بحث نقد جامعه شناختی رمان، تجلی این مساله در مقولۀ مهاجرت، یکی از مفاهیمی است که با استفاده از آن، می توان چگونگی تعامل یا تقابل میان فرهنگ ها و پذیرش یا عدم پذیرش فرهنگی ایرانیان را بررسی کرد.مسالۀ اصلی این پژوهش تحلیل چگونگی مواجهۀ ایرا...
[ 2 ] - تحرک اجتماعی در رمان فارسی از 1300 تا 1350(مطالعه در چهار رمان نمونه)
اصطلاح تحرک اجتماعی( Social Mobility ) به جابه جایی افرادازپایگاهی اجتماعی به پایگاه اجتماعی دیگراطلاق میشود.این تحرک به دو شیوۀ عمودی و افقی اتفاق می افتد.پرسش اصلی این پژوهش بازتاب چگونگی تحرک طبقات اجتماعی در رمان فارسی در دوران مورد بحث است.روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی وبااستفاده ازمنابع کتابخانه ای و با در نظر گرفتن نمونه های موفق رمان های این دوره بوده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد از سالهای1...
[ 3 ] - 1390 - تحلیل مناسبات نسلی در رمان فارسی دو دهه از 1370
در دسته بندی رمانهای دهه هشتاد و نود، چهارنوع رمان عامه پسند، رمان جنگ، رمان شهری و رمان زن- محور را ملاحظه می کنیم که تفاوت ها و تقابل های نسلی بسته به نوع رمان و اندیشۀ حاکم بر آن در این تقسیم بندی چهارگانه متفاوت است. مساله اصلی این پژوهش، تحلیل چگونگی بازآفرینی مناسبات نسلی در رمان های این دو دهه است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای تقسیم بندی چهارگانه ای است که از رمان ها انجام شده است...
[ 4 ] - الگوی پیشنهادی برای تطبیق نظریة جامعه‌شناسی با ساختار ادبی ـ اجتماعی رمان فارسی
نقد جامعه‌شناختی رمان یکی از انواع پرکاربرد نقد ادبیات داستانی است که بر مبنای پیوند میان ساختارهای اجتماعی و ساختار ادبی، قرائتی جامعه‌شناسانه از متن ادبی ارائه می‌دهد و در عین حال، جنبه‌های زیبایی‌شناسانۀ اثر را نیز در نظر می‌گیرد. این نقد مانند سایر انواع نقد ادبی وارداتی است و در بسیاری موارد میان نظریه و متنِِ بررسی‌شده پیوند محکمی وجود ندارد. هدف از نگارش این مقاله ارائۀ الگویی کاربردی از ا...
[ 5 ] - تحلیل مناسبات خانوادگی در ادبیات داستانی جنگ
ادبیات داستانی جنگ بازآفرینی مناسبات میان مردمانی است که جنگ، خواسته و ناخواسته، در زندگی آن‌ها تأثیر گذاشته است؛ بنابراین، بستری مناسب برای بررسی مسائل اجتماعی مرتبط با جنگ است. در این مقاله، بازتاب مسائل ناشی از جنگ بر مناسبات خانوادگی در ادبیات داستانی سه دهه پس از انقلاب اسلامی، بررسی و تحلیل شده است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای است و با رویکردی تحلیلی به برر...
[ 6 ] - بررسی و تحلیل ساختار مناسبات خانوادگی در رمانهای اجتماعی دهة شصت
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ادبیات داستانی رشد و پیشرفت چشمگیری یافت، به گونه‌ای که دهۀ شصت را در ایران، دهۀ ورود به رمان می‌‌دانند. اغلب رمانهای این دهه، درونمایه‌ای اجتماعی دارند. برخی از این داستان‌‌ها به مناسبات کلان اجتماعی و سیاسی پرداخته و بحران‌‌های اجتماعی را زمینۀ کار خود قرار داده‌‌اند و برخی دیگر مناسبات و روابط میان فردی در درون خانواده را مورد نظر قرار داده‌‌اند. مسئلة اصلی این پ...
[ 7 ] - دیگری به‌مثابه خود ارتباط شمس و مولانا از دیدگاه ژاک لکان
مفهوم «دیگری»، از وجوه ممتاز و واسازانۀ دستگاه نظری ژاک لکان و یکی از مهم‌ترین فراروی‌های او از اندیشۀ فرویدی است. دستگاه فکری فروید بر مفهوم «خود» بنا شده بود. وی بخش اعظم مباحث مربوط به ناخودآگاهی روان را در رابطه با «خود»ی تعریف کرده بود که ذاتی روشن و قوام‌یافته داشت و حدفاصل «نهاد» و «فراخود» بود، اما لکان از همان آغاز در تعریف وجودی «خود» شک کرد و نشان داد در مراحل رشد روانی انسان، هیچ‌گا...
[ 8 ] - بررسی و تحلیل سیر تاریخی سیمای خانواده در رمان فارسی از ابتدا تا دهۀ 50
رماننویسی در ادبیات فارسی گونۀ ادبی جدیدی است که مقارن با مشروطه رواج یافت. این نوع ادبی در ایران همزمان با ورود به دورۀ نوین اجتماعی شکل گرفت و واقعگرایی و توجه به مسائل اجتماعی یکی از اصلیترین مضامین آن گردید. رمان واقعگرا در ایران به دلیل اهمیت و کارکرد خاص خود، همواره در تعامل با نهادهای اجتماعی بوده است و نویسندگان عموماً بیان واقعیتهای اجتماعی را برای خود نوعی رسالت میدانستهاند. یک...
[ 9 ] - تأثیر آموزه‌های جنید بغدادی در لقب اعطایی هجویری به حلاج؛ «مستغرق معنی و مستهلک دعوی»
بی‌پروایی‌های حلاج در شکستن سنّت‌های مورد قبول صوفیان و طرد شدن از حلقۀ نزدیکان مشایخ عصر، علی‌الخصوص جنید بغدادی، باعث شد صوفیان در بسیاری از آثار اولیۀ خود، توجه چندانی به او نکنند و تنها به ذکر چند حکایت کوتاه از او بسنده نمایند؛ اما هجویری اولین‌بار در کشف‌المحجوب با مطرح ساختن اتهامات حلاج، در پی پاسخ‌گویی به آن‌ها برآمد. هجویری که وابسته به مکتب جنیدیه است، مخالفت‌های جنید با حلاج را نادید...
نویسندگان همکار