نگار ذیلابی
استاد یار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه شهید بهشتی
[ 1 ] - امکان یا امتناع جنبش‌های اجتماعی (انقلاب-های مردمی) علیه حاکمیت در اندیشه سیاسی اسلامی
به رغم آموزه‌های قرآنی ناظر بر سرشت آزاد انسانی برای تغییر سرنوشت و امکان نظری جنبش‌های اجتماعی در آموزه‌های اسلامی، در اندیشه سیاسی متفکران مسلمان و در تاریخ جوامع اسلامی، به استثنای اندیشه سیاسی شیعی و برخی فرق خوارج، اعتراض و طغیان اجتماع علیه حاکمیت امری مذموم و نکوهیده تلقی می‌شده است. این طرز تلقی رایج در جوامع اسلامی ضمن دربرداشتن شباهت‌هایی به سنت‌های جوامع مختلف بویژه جوامع مسی...
[ 2 ] - حرفه عصّاری در جهان سنتی اسلام از منظر تاریخ اجتماعی
حرفه عصاری/ معصره از مشاغل مهم و پربسامد در مناطق مختلف جهان اسلام بود که روغن‌گیری از دانه‌های روغنی برای مصارف غذایی، صنعتی، سوخت و دارو، از اصلی‌ترین کارکردهای آن به شمار می‌رفت. در این مقاله با بررسی طیف وسیعی از منابع تاریخی، ادبی و اجتماعی، الگوی شغل عصاری در ساختار و بافتار جهان سنتی اسلامی، در بستر تاریخی با رهیافت توصیف غلیظ (توصیف پرجزئیات) بازجسته و استخراج شده است. استخراج الگوی عمو...
[ 3 ] - حرفه آهنگری در منابع اسلامی از منظر تاریخ اجتماعی
آهنگری، فرآوری ادوات و ابزارها از آهن، یکی از پرکاربردترین مهارت‌های بشر برای تأمین ادوات و ابزارهای لازم در زندگی روزانه و نیز در فعالیت‌های نظامی و عمرانی بوده است. در این مقاله با بررسی طیف وسیعی از منابع تاریخی، ادبی و اجتماعی، الگوی شغل آهنگری در ساختار جوامع اسلامی و در بستر تاریخی با رویکرد توصیف غلیظ (توصیف پرجزئیات)،[1] بازجسته و استخراج شده است. استخراج الگوی عمومی شغل آهنگری با پژوهش...
[ 4 ] - پیوند طلسمات و صورتگری در اسلام
حرمت تصویرگری در اسلام یکی از پیش‌فرض‌های مسلم پژوهشگران تاریخ هنرهای اسلامی است. در این پژوهش این پرسش اصلی مطرح است که تصور و ذهنیت مسلمانان نخستین از مبحث تصویر(نقش، تمثال) و به‌طور عام مقوله صورت و صورتگری (حیوانی و انسانی) چه بوده است که بر اساس آن، پرداختن به صورتگری از جانب شارع ممنوع شده بوده است؟ در این نوشتار، بر اساس منابع اصلی نشان داده شده که ذهنیت مسلمانان از تصویر و صورتگری در س...
[ 5 ] - مالیات مُکوس (ضرائب گمرکی) در مصر دوره والیان (19ـ254 ق)
مکوس (ضرائب گمرکی)، مالیات ویژه واردات و صادرات کالاهای تجاری، یکی از منابع مهم مالی دوره والیان (19ـ254 ق) مصر بود. در دوره حاکمیت والیان مسلمان، مالیات مکوس، متأثر از قوانین مالیاتی مصر دوره بیزانسی، در شمار مالیات‌های رایج پذیرفته شد و با تغییر و تحولاتی تداوم یافت. والیان برای بهره‌برداری بیشتر از عوائد صادرات و واردات، در رونق تجارت خارجی و ایجاد بنادر و رونق آن‌ها می‌کوشیدند. در این نوش...
[ 6 ] - کاربرد نقش شیر در نشان‌های مصور تشکیلات مصر مملوکی
یکی از سنت‌های تشکیلاتی در مصر عصر ممالیک استفاده گسترده از نشان‌های مصور (رنک، جمع آن رنوک) با نقوش مختلف حیوانات، گیاهان و اشیاء بود. این مقاله به این پرسش اصلی پرداخته است که از میان نقوش حیوانی متداول در نشان‌های تشکیلاتی ممالیک، نقش شیر در چه مواضعی و برای چه کسانی و به چه منظوری استفاده می‌شده است؟ در این پژوهش تلاش شده است در گام نخست، موارد متعدد کاربرد نقش شیر، احصاء و سپس به منظور در...
[ 7 ] - ذهنیت‌های جغرافی‌نگاران مسلمان (از سده سوم تا هفتم) درباره شگفتی‌های جهان: محوطه باستانی اهرام مصر
در متون جغرافیایی سده‌های میانه داده‌های متنوع و تفسیرهای گوناگونی از موضوع شگفتی‌ها ارائه شده‌است که بیش از آن‌که گزارشی عینی و حاکی از حاق واقع باشد، نشان‌دهنده ذهنیت‌های رایج در سیاق اجتماعی و فرهنگی معاصر ماتنان است. در این پژوهش پرسش اصلی این است که جغرافی‌نگاران مسلمان از سده سوم تا هفتم چه ذهنیاتی درباره اهرام و محوطه پیرامون آن ازجمله مجسمه ابوالهول داشته‌اند؟ آیا نمونه‌هایی از بررسی عل...
نویسندگان همکار