محمدعلی رضایی کرمانی
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد
[ 1 ] - روش‌های به‌کارگیری قاعده جری و تطبیق در حوزه فهم قرآن
الفاظ و معارف قرآن از حقایق و اصولی جامع سرچشمه گرفتهاند که فرامنطقهای و فراتاریخی می‌باشند. بر این اساس میتوان با کشف مفهوم حقیقی و حکم جامع و گذر نمودن از خصوصیات مصداقی، مفاد ظاهری آیات را بر مصادیق دیگر تطبیق نمود. بنابراین آنچه این نوشتار به‌دنبال آن است، پرداختن به روش‌های به‌کارگیری قاعده جری و تطبیق می‌باشد و در همین راستا، به بررسی مفهوم و مصداق منطقی و روش تنقیح مناط می‌پردازیم؛ زی...
[ 2 ] - اعتبارسنجی رهیافت‌های کشف استدلالی غرض سوره‌های قرآن
در میان مفسرانی که به وجود غرض واحد در هر سوره اعتقاد دارند، دو رویکرد توصیفی و استدلالی برای شناسایی غرض سوره وجود دارد. در رویکرد استدلالی، مفسر تلاش می‌کند با تکیه بر شواهد درون‌متنی و برون‌متنی، غرض سوره را کشف نموده، کیفیت راهیابی خود را به غرض سوره به‌طور مستدل و ضابطه‌مند بیان نماید. مفسرانی که برای کشف استدلالی غرض سوره‌ها تلاش کردهاند، از شش رهیافت مختلف در این مسیر استفاده کردهاند....
[ 3 ] - نقد ترجمه ساختار لغوی ـ معنایی آیةالکرسی در ترجمه‌های فارسی
آیات 257-255 سوره بقره معروف به آیةالکرسی است که به علت کثرت قرائت و روایات متعدد در منابع فریقین، به یکی از پرکاربردترین و برجسته‌ترین آیات قرآن نزد مسمانان تبدیل شده و توجهی ویژه را می‌طلبد. این مقاله با رویکردی ریشه‌شناختی، به بررسی و نقد هشت ترجمه مشهور فارسی پس از انقلاب اسلامی از آیةالکرسی پرداخته است. بررسی و دقت در این ترجمه‌ها نگارنده را به این نتیجه می‌رساند که هیچ یک از مترجمان، ترجم...
[ 4 ] - رهیافتی زبان‌شناسانه به واژه «أبتر»
واژه «الْأَبْتَر» یکی از واژگان معناساز و دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد زبانی و فرازبانی در سوره کوثر است. این واژه یکی از شاخص‌های مهم «اعجاز بیانی» در سوره کوثر به‌شمار می‌آید. این پژوهش بر آن است با استفاده از دانش ایتمولوژی یا ریشه‌شناسی، ابتدا مفهوم دقیقی از این واژه ارائه نموده، با بررسی «تطور مفهومی» واژه یا همان معناشناسی تاریخی، سیر تطور معنایی آن را در سه دوره زمانی پیش از نزول قرآن کریم، د...
[ 5 ] - روش برداشت علمی از قرآن
مباحث مربوط به قرآن و علوم تجربى سابقه اى هزار ساله دارد، که گاهى تحت عنوان استخراج علوم از قرآن، تفسیر علمى قرآن یا روش برداشت علمى از خوانده مى شود و در طول تاریخ تفسیر با فراز و نشیب هایى مورد توجه مفسران و دانشمندان اسلامى و حتى غیر مسلمانان بوده است. این مسأله از طرفى به تفسیر و از طرف دیگر به اعجاز علمى قرآن و از طرف سوم به علوم تجربى مرتبط است از این رو مباحث بین رشته اى و پایه اى براى م...
[ 6 ] - آسیب شناسی ترجمه های قرآن
این نوشتار در پى آسیب شناسى ترجمه هاى قرآن است. نویسنده آغاز به روش شناسى نقد ترجمه ها پرداخته و از دو روش نام مى برد: ۱ـ نقد و بررسى خاص، نقد و بررسى عام، آنگاه از تاریخچه نقد ترجمه سخن گفته و به کتاب ها و مقالاتى که در زمینه نقد، نگارش یافته است اشاره مى کند. سپس آسیب هاى ترجمه قرآن را مورد بررسى قرار داده و آنها را به پنج نوع تقسیم مى کند: آسیب هاى علمى، آسیب هاى فنى، آسیب هاى مبنایى، آسیب ه...
[ 7 ] - مفهوم شناسی ضوابط و قواعد ترجمه قرآن
این مقاله به بررسی ضوابط ترجمه قرآن می پردازد. نویسنده در آغاز به تعریف ضوابط ترجمه پرداخته و سپس ضوابط ترجمه را به دودسته تقسیم می کند. ۱- ضوابط مؤثر در اعتبار ترجمه مثل وجود شرایط خاص در مترجم، دوری جستن از اعمال رأی و رعایت مبانی و اصول. ۲- ضوابط مؤثر در کمال ترجمه. نویسنده در این راستا از عناوین زیر نام می برد: سلاست ترجمه، امانت در ترجمه، جداسازی متن از توضیحات، رعایت علایم سجاوندی، اختصار...
[ 8 ] - جایگاه سیاق در المیزان
جایگاه و نقش "سیاق" در تفسیر "المیزان" اثر علامه طباطبایى مورد بررسى قرار گرفته است. نویسنده، سیاق را یکى از ویژگى‌هاى مهمّ تفسیر المیزان دانسته است. "سیاق" در اصطلاح اهل ادب به طرز جمله‌بندى که برگرفته از چینش و نظم خاص کلمات است، گفته مى‌شود، به گونه‌اى که گاهى افزون بر معناى هر یک از کلمه‌ها و سپس معناى جمله، معنایى دیگر را نیز براى جمله به همراه آورد. حجیّتِ "دلالت سیاق" برگرفته از سیره عقلا ...
[ 9 ] - تفسیر المنیر در نگاه نقد و بررسی
نقد و بررسى "تفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة و المنهج" اثر دکتر وهبه زحیلى است. این تفسیر در 16 مجلد - 32 جزء - به شکل وزیرى، براى نخستین بار در سال 1411 ه. ق چاپ و منتشر شده است. نویسنده نخست به نکاتى درباره مفسّر و انگیزه تدوین تفسیر و معرّفى اجمالى تفسیر پرداخته و سپس شیوه و روش تفسیرى او را به لحاظ اعراب آیات، بلاغت، لغات، خلاصه احکام آیات و کاربرد آن در زندگى، اسباب نزول و تناسب آیات مورد...
[ 10 ] - نقدی بر ترجمه جدید قرآن (ترجمه خرمشاهی)
معرفى و نقد و بررسى محتوایى و صورى ترجمه قرآن بهاءالدین خرمشاهى است. نویسنده، پس از گزارش کامل اطلاعات کتابشناختى؛ ترجمه روان، خوشخوان و جذاب، وجود برابر و معادل براى همه واژه‌ها و ترکیبات قرآنى، توضیحات در پانوشت‌ها، واژه‌نامه قرآنى، مقالات و فهرست توضیحات را از امتیازهاى این ترجمه برشمرده و موارد متعددى از ناهماهنگى گفتار مترجم با روش عملى ترجمه را به نقد کشیده است. و در پایان، نقاط قوت و ضع...
[ 11 ] - بررسی تطبیقی روش‌شناسی فهم و نقد روایات در تفاسیر المنار و الفرقان
One of the sources of interpretation of the holy Quran is narration. Some interpreters suffice with reporting narrations while some others critique and analyze them. Al-Manar by Abdoh and Rashid Reza and Al-Furqan by Ayotollah Sadeqi Tehrani belong to the second group which critically look into the evidence and text of the narrations. The aim of this research is to have a comparative study of t...
[ 12 ] - رهیافتی نوین به قاعده جری و تطبیق در ارتباط با پدیده اشتراک، مجاز و آراء علامه طباطبایی
قاعده «جری و تطبیق» از جمله قواعد کلیدی در فهم قرآن است که زمینه هدایت همگانی و فراگیر بودن قرآن را در همه زمان‌ها فراهم می‌سازد و علامه طباطبایی نیز به‌عنوان احیاگر این قاعده در زمان معاصر شناخته می‌شوند. آنچه درباره این قاعده مهم به‌نظر می‌آید، تحلیل این قاعده است و از آنجا که مصداق در قاعده جری و تطبیق جایگاه کلیدی دارد، ارتباط آن با مبحث اشتراک و مجاز بااهمیت است؛ زیرا مقدمه‌ای مهم برای پی ...
[ 13 ] - منظورشناسی و مصداق یابی کنز با تحلیل تطبیقی آرای مفسران
چکیده:آیات «صاحب عنوان» قرآن به آیاتی گفته می‌شود که نامی خاص برآنها گذاشته شده باشد. در میان آیات «صاحب عنوان»، «آیه کنز» یا «احبار» از آیات اقتصادی قابل توجه است. در این آیه، از کنز برداشتهای گوناگونی ارائه شده‌است که گاه با یکدیگر قابل جمع نمی‌باشند. برداشتهای گوناگون از آیه‌ی مذکور، این نوشتار را بر آن داشت تا با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی، نظرات و دیدگاه‌های گوناگون را گردآوری ک...
نویسندگان همکار