یک الگوی چندبخشی و پویای برنامه ریزی نیروی انسانی برای برنامه سوم

هدف اساسی این مقاله تدوین و ارائه یک الگوی چند بخشی پویای برنامه ریزی نیروی انسانی است. نتایج تجربی درباره نیروی انسانی موردنیاز در طول برنامه سوم توسعه، برحسب گروههای شغلی، رشته های تحصیلی، و مقاطع تحصیلی است. نخست نتایج تجربی در «حل پایه» ارائه شده است. در حل پایه فرض گردیده که نرخ رشد برخی از متغیرهای عمده اقتصاد کلان برمبنای اهداف مندرج در برنامه سوم توسعه تعیین شود. محاسبات برمبنای الگوی پویای چندبخشی نیروی انسانی نشان می دهند که میزان ازدیاد اشتغال در طول برنامه حدود 1870 هزار نفر و کمتر از نصف پیش بینی برنامه سوم است. باتوجه به وابستگی نیروی انسانی موردنیاز به نرخ رشد تولید و مسیر زمانی متغیرهای عمده اقتصادی، آزمایشهای پویای مقایسه ای متعددی به عمل آمد تا آزمایشهای روند زمانی نیروی انسانی برحسب گروههای مختلف شغلی، رشته ها و مقاطع تحصیلی،‌تحت گزینه های سیاستی متفاوت محاسبه گردد. در نخستین آزمایش مقایسه ای، فرض گردید که نرخ رشد هزینه های دولتی به عنوان یک سیاست انبساطی یک درصد بیش از اهداف برنامه باشد. مضاف بر اینکه هزینه های سرمایه گذاری نیز به نحوی افزایش یابند که امکان افزایش تولید را در طول سالهای برنامه میسر سازد. نتایج حاصل از حل عددی الگو نشان می دهد که میزان اشتغال در طول برنامه سوم حدود 145 هزار نفر در مقایسه با حل پایه افزایش می یابد و به حدود 2015 هزار نفر بالغ می گردد. در دومین آزمایش مقایسه ای، فرض شده است که نرخ رشد هزینه های خصوصی به عنوان یک سیاست انبساطی یک درصد بیش از هدف برنامه است. نتایج نشان می دهند که اثر اتخاذ سیاستهای انبساطی در جهت ازدیاد نرخ رشد هزینه های دولتی بر اشتغال در طول برنامه توسعه سوم است. نتایج حاصل از حل عددی الگو نشان می دهند که چنین سیاستی باعث می گردد که میزان اشتغال در طول برنامه سوم حدود 645 هزار نفر – در مقایسه با حل پایه – افزایش یابد و به حدود 2515 هزار نفر بالغ گردد. برمبنای آزمایشهای مقایسه ای متعدد، سعی شد که نرخ رشد هزینه های خصوصی و دولتی، و سرمایه گذاری سازگار با اهداف رشد هزینه های مزبور به نحوی تعدیل گردد که ازدیاد اشتغال در طول برنامه سوم تا سرحد مقدور به اهداف تعیین شده در برنامه نزدیک شود. با ملاحظه نتایج آزمایشهای پویای مقایسه ای، فرض گردید که نرخ رشد هزینه های خصوصی، و همچنین نرخ رشد هزینه های خصوصی به عنوان یک سیاست انبساطی، هر دو، دو درصد بیش از هدف برنامه باشند. نتایج تجربی نشان می دهند که چنین سیاستی باعث می گردد که میزان اشتغال در طول برنامه سوم حدود 1730 هزار نفر در مقایسه با حل پایه افزایش یابد و به حدود 3600 هزار نفر بالغ گردد. تحت عناوین آزمایشهای مقایسه 4، 5، 6 و 7، متناظر با حل پایه و آ‌زمایشهای مقایسه ای 1، 2 و 3، با ملحوظ داشتن روند صعودی برای نسبت نیروی کار متخصص به کل نیروی کار شاغل و روند نزولی برای نسبت بیسوادان به کل نیروی کار شاغل، ساختار نیروی کار بر حسب مقاطع تحصیلی، در طول دوره برنامه ریزی محاسبه گردید. نتایج تجربی نشان می دهند که منظور نمودن روند صعودی برای نسبت نیروی کار متخصص به کل نیروی کار شاغل، تغییرات قابل ملاحظه برای میزان اشتغال نیروی کار متخصص به دنبال خواهد داشت. برای نمونه، آزمایش مقایسه ای 3 را که به اهداف اشتغال برنامه سوم نزدیک تر است در نظر می گیریم. جایگزینی نیروی کار با سطوح تحصیلی بالاتر به جای نیروی کار با سطوح تحصیلی پایین تر موجب می گردد که در سال 1383 تقاضا برای نیروی کار متخصص از حدود 1978 هزار نفر در آزمایش مقایسه ای 3، با حدود 839 هزار نفر افزایش، به حدود 2818 هزار نفر در آزمایش مقایسه ای 7 تغییر یابد. در سال 1388، نیروی کار متخصص از حدود 2473 هزار نفر در آزمایش مقایسه ای 3، با افزایشی برابر با حدود 1705 هزار نفر، به حدود 4178 هزار نفر در آزمایش مقایسه ای 7 بالغ می گردد. با توجه به اینکه تقاضا برای نیروی کار در طول برنامه سوم در سطوح مختلف شغلی و در مقاطع تحصیلی متفاوت، بمراتب کمتر از میزان مورد انتظار برای کاهش نرخ بیکاری است، اتخاذ سیاستهای انبساطی اقتصادی، به نحوی که هم تقاضای بخش دولتی و هم بخش خصوصی را افزایش دهد، توصیه می گردد. هدف از اتخاذ تدابیر انبساطی اقتصادی ازدیاد تولید و، به تبع آن، سطح اشتغال در گروههای مختلف شغلی و درمقاطع تحصیلی مختلف ا ست. در این زمینه، سیاستهایی که در جهت ازدیاد عرضه و ظرفیت تولید اقتصاد کشور عمل می کنند، با توجه به تبعات احتمالی آن در مورد ازدیاد قیمتها، رجحان دارد. لذا، در اتخاذ سیاستهای انبساطی اقتصادی، تأکید اساسی باید بر افزایش سرمایه گذاری و رفع موانع و محدودیتهای اداری، مالی، و اعتباری در جهت ازدیاد انگیزه سرمایه گذاری خصوصی قرار گیرد.