گزارش تجربه ایجاد شبکه همکاری و هم‌افزایی علمی و آموزشی بین ایران و افغانستان برای توسعه آموزش پزشکی: تجربه دانشگاه علوم پزشکی بیرجند

در سال‌های اخیر بین‌المللی شدن به یکی از مباحث مهم در محافل دانشگاهی تبدیل شده است. دلایل متعددی برای حرکت به سوی بین‌المللی‌سازی برنامه آموزشی ذکر شده است کهاز جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: بهبود کیفیت، رشد و توسعه‌ی منابع انسانی، انعقاد پیمان‌های راهبردی، تولید درآمد و تجارت اقتصادی، رشد و توسعه فرهنگی - اجتماعی و فهم متقابل، ایجاد روابط راهبردی و رشد و توسعه‌ی پژوهش و دانش. در مجموع می‌توان گفت که دلایل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و علمی لزوم حرکت به سمت بین‌المللی‌سازی برنامه‌های آموزشی را منجر شده‌اند(1). در کشورهای مختلف، دولت‌ها برای ارتقای برنامه‌های علمی بین‌المللی اقدامات متعددی را انجام دادند(1تا3). در این زمینه در کشور ما اسناد بالا دستی برای توسعه آموزش پزشکی همانند نقشه جامع علمی کشور، سند طرح تحول در نظام سلامت، حضور آموزش در سطح منطقه و جهان به عنوانیک سیاست و راهبرد اصلی برایدانشگاه‌ها مطرح شده است؛ در این راستا دانشگاه علوم پزشکی بیرجند با هدف ایجاد تعاملات بین‌المللی در حوزه آموزش نگاهی به گسترش آموزش در سطح منطقه به ویژه کشورهای همسایه و علی‌الخصوص کشور افغانستان نمود. استان خراسان جنوبی و دانشگاه علوم پزشکی بیرجند با توجه به هم مرز بودن با کشور افغانستان و دارا بودن اساتید متخصص در حوزه آموزش علوم پزشکی، بهترین شرایط برای عملیاتی کردن این امر مهم را دارد. لذا ایجاد شبکه همکاری و هم افزایی علمی و آموزشی بین ایران و افغانستان برای توسعه آموزش پزشکی با اهداف زیر صورت گرفت: -بسترسازی برای ارتباطات بین‌المللی در بخش آموزش -بهره‌گیری از ظرفیت‌های خارج از کشور - افزایش کیفیت تحصیلی دانشگاه‌های داخل کشور - بین‌المللی کردن مراکز آموزشی و تحقیقاتی - هم‌افزایی علمی و آموزشی دانشگاه‌های داخل و خارج از کشور - چرخش مغزها( استفاده از اساتید مدعو در دیگر دانشگاه‌های قطب)   شرح تجربه براساس برنامه طرح تحول و نوآوری آموزش علوم پزشکی و بسته بین‌المللی‌سازی، دانشگاه علوم پزشکی بیرجند اقدام به تدوین برنامه راهبردی افغانستان نمود. در این راستا معاون آموزشی دانشگاه در دی ماه 1393 با مسافرت به افغانستان نسبت به برگزاری دوره آموزشی سل برای اساتید و دانشجویاندانشگاه‌های کابل اقدام نمود که با تقدیر معاون وزیر بهداری کشور افغانستان همراه بود. در این سفر در جلسه‌ای با حضور رؤسای محترم دانشکده‌های پزشکی و دانشگاه‌های افغانستان سنگ بنای ایجادیک شبکه همکاری بیندانشگاه‌های کابل و دانشگاه علوم پزشکی بیرجند طراحی گردید. بدنبال شروع این فرایند و با هماهنگی دفتر وزارت امور خارجه در بیرجند در اسفند ماه 1393 از سفیر کشور افغانستان در ایران دعوت به عمل آمد که با حضور ایشان در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند از رؤسایدانشگاه‌های بیرجند نیز دعوت به عمل آمد؛ در این جلسه به صورت آنلاین با اساتید و رؤسایدانشگاه‌های افغانستان نیز ارتباط مستقیمی ایجاد گردید. شروع این اقدام منجر به اعتمادسازی بیندانشگاه‌های کابل و دانشگاه علوم پزشکی بیرجند گردید. پس از این جلسه سفیر افغانستان به وزارت آموزش عالی و وزارت بهداری افغانستان گزارش توانمندی‌های منطقه را ارسال نمود؛ به دنبال آن از طرف وزیر بهداری افغانستان نیازهای آموزشی کشور افغانستان به وزارت امور خارجه و نیز به دانشگاه علوم پزشکی بیرجند ارسال گردید. بعد از این بر اساس برنامه طرح تحول و نوآوری آموزش علوم پزشکی که فعالیت در این بسته را به عنوان تکلیف برایدانشگاه‌های علوم پزشکی و نیازدانشگاه‌ها در جهت توسعه آموزش پزشکی و جهانی‌سازی آموزش مشخص نموده است؛ دانشگاه علوم پزشکی بیرجند اقدام به تشکیل شورایبین‌الملل دانشگاه در حوزه معاونت آموزشی نمود. جلسات متعدد کارگروه بین‌المللی‌سازی دانشگاه بر اساس بسته بین‌المللی‌سازی در طرح تحول و نو آوری آموزش علوم پزشکی کشور و بررسی پتانسیل‌های موجود برای همکاری‌هایبین‌المللی در منطقه از جمله همکاری با کشور افغانستان تشکیل شد. پروژه برنامه راهبردی واحد بین‌الملل معاونتآموزشی دانشگاه در رابطه با کشور افغانستان طراحیشد و همچنین جهت ارتباط اینترنتی با دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور افغانستان صفحه بین‌المللی در وب­سایت دانشگاه ISCC.bums.ac.ir راه‌اندازی شد. در مرحله بعدی در اردیبهشت ماه 1394و همزمان با برگزاری جشنواره آموزشی شهید مطهری اولین ارتباط مجازی با اساتیددانشگاه‌های کابل با عنوان بررسی کوریکولوم‌های آموزش پزشکی دو کشور در حوزه معاونت آموزش وزارت بهداشت و درمان و با حضور مشاور محترم امور بین‌الملل معاونت آموزشی وزارت به مدت 30 دقیقه برگزار گردید. این ارتباط حس اعتماد متقابل بیندانشگاه‌های افغانستان و ارتباط با دانشگاه علوم پزشکی بیرجند را بسیار بالا برد. اولین جلسه آموزشی به صورت آموزش از راه دور برای درس جراحی مغز و اعصاب گذاشته شد. گر چه این برنامه آموزشی برای کارورزان طراحی گردید اما در این جلسه آموزشی جراحان و دانشجویان رشته جراحی افغانستان هم حضور داشتند. پس از این اقدامات اولیه تقاضای بازدید از طرف رؤسای محترم دانشکده‌های علوم پزشکی افغانستان مطرح گردید. در این راستا رییس و معاون آموزشی دانشگاه کاتب و دانشگاه خاتم‌النبیین به بیرجند مسافرت نمودند. هر دو بازدید بسیاراثرگذار بود و منجر به امضاء تفاهم‌نامه همکاری بین معاون آموزشی دانشگاه خاتم‌النبیین و دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در اواخر سال 1394 گردید. پس از این تفاهم‌نامه، برنامه آموزشی مورد نیاز دانشگاه خاتم‌النبیین توسط واحد بین‌الملل حوزه معاونت آموزشی دانشگاه طراحی گردید. اینتفاهم‌نامه در ابتدا برای درس جراحی رشته پزشکی تنظیم گردید که در نهایت جلسه آموزشی با کمک اساتید گروه جراحی به صورت تله مدیسین ارائه گردید؛ در این جلسات دانشجویان پزشکی دانشگاه غزنی استفاده می‌بردند. پس از برگزاری موفق این دوره در خرداد 1395 رئیس هیاتیاری‌رسانی به افغانستان که نماینده سازمان ملل متحد بود در بیرجند حضور یافت و با حضور ایشان ارتباط با کابل و غزنی برقرار و ایشان توانست نتایج اثربخش برنامه را از زبان مسؤولین دانشگاه خاتم‌النبیین و دانشگاه غزنی بشنود و گزارشی را به وزارت امور خارجه ارسال و این اقدام دانشگاه علوم پزشکی بیرجند را تحسین برانگیز و عجیب توصیف نماید. دوره آموزشی درس جراحی رشته پزشکی عمومی در تابستان 1395 به اتمام رسید و نتایج این فعالیت‌ها در دو همایشبین‌المللی‌سازی اصفهان و همایش آموزش پزشکی ارائه گردید. در ادامه گروه 9 نفره از فارغ‌التحصیلان رشته مامایی براییک دوره تکمیلی 4 ماهه به دانشگاه علوم پزشکی بیرجند آمدند و تأییدیه آموزش را گرفتند. در حال حاضر همکاری آموزشی در پذیرش دانشجویان افغانستانی در تمام رشته‌ها در حال انجام است و دانشجویان افغانستانی(20نفر) در حال تحصیل در این دانشگاه هستند. حرکت به سویبین‌المللی شدن مستلزم درک و پذیرش مجموعه‌ای از پیش نیازهای فکری و ذهنی، زیر ساخت‌ سخت‌افزاری ونرم‌افزاری، زیرساخت فرهنگی، اجتماعی و ارزشی، زیرساخت مدیریت و رهبری، زیرساخت پداگوژیکی و زیرساخت انسانی دارد(4و5). در این راستا ارتباط علمی و آموزشی بین دانشگاه علوم پزشکی بیرجند و افغانستان در کارگروه بین‌المللی‌سازی توسط اعضاء کار گروه مورد نقد و بررسی قرار گرفت و در جهت اجرای بهتر آن مواردی نظیر فراهم نمودن زیر ساخت نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مناسب، توانمندسازی اساتید و کارکنان مطرح گردید. همچنین در جلسه‌ای بین متولیان دانشگاه علوم پزشکی بیرجند و دانشگاه­های علوم پزشکی افغانستان این ارتباط علمی و آموزشی مورد نقد و بررسی قرار گرفت ودو پیشنهادارائه گردید:راه‌اندازی مرکز آموزش‌های مجازی شرق کشور و ایجاد شبکه همکاری‌های علمی آموزشی بین ایران و افغانستان برای توسعه آموزش پزشکی. موفقیت‌های عمده ی برنامهشامل موارد زیر بودند: -استقبال و درخواست دانشجویان دانشگاه‌های طرف قرارداد برای طی مقاطع تحصیلی مصوب به صورت حضوری و یا به صورت ترکیبی و دوره‌های کوتاه مدت در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند -استقبال و درخواست مسؤولین دانشگاه‌های طرف قرارداد برای اعزام دانشجویان پزشکی خود در دوره استاجری به بیرجند. هر کار علمی و فعالیت آموزشی بزرگ دارای نقاط قوت و ضعف است، لذا این ارتباط علمی و هم‌افزایی هم جدا از این قاعده نیست. از نقاط قوت این ارتباط علمی می‌توان به شناخته شدن دانشگاه علوم پزشکی بیرجند به عنوان یک دانشگاه دارای توان علمی و اجرایی در وزارتخانه و کشور افغانستان بود که خود سه مزیت اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به همراه داشت. از نقاط ضعف این ارتباط علمی می‌توان به زیر ساخت‌های ناکافی برای برقراری ارتباط نام برد.