کیفیت محیط شهری: دیدگاه ادراک محیطی مطالعه موردی محله نارمک منطقه چهار شهرداری تهران

رشد سریع شهرها به خصوص شهرهای بزرگ، با ویژگی‌هایی چون، تمرکز زیاد جمعیت و فعالیت‌ تاثیرات منفی بر محیط شهری داشته است. از طرف دیگر، وقوع بحران‌های زیست محیطی و تضعیف بنیان‌های محیط زیست جهانی در مطرح شدن "کیفیت محیط" به عنوان بخشی از مفهوم همه‌جانبه‌ی" کیفیت زندگی" موثر بوده است. در چنین شرایطی و با توجه به برآوردن نیازها و انگیزه‌های اساسی انسان در محیط‌های شهری، مفهوم کیفیت محیط شهری در ادبیات شهرشناسی، برنامه‌ریزی، طراحی و مهندسی شهری مورد توجه قرار گرفته است. هدف این مقاله، سنجش کیفیت محیط شهری محله نارمک و شناخت شاخص‌های تاثیرگذار بر کیفیت محیط شهری این محله است. در این راستا به منظور گردآوری داده‌ها از روش‌های کتابخانه‌ای و پیمایشی بهره گرفته شده است. جامعه آماری این تحقیق 380 مورد از ساکنان محله نارمک بوده است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش‌‌های آزمون T تک نمونه‌ای و رگرسیون چندگانه در محیط نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که بر خلاف برداشت‌های ظاهری، محیط شهری محله نارمک از کیفیت بالایی برخوردار نبوده و ساکنان محله رضایت بالایی از کیفیت محیط شهری محله ندارند. در میان شاخص‌ها و زیرشاخص‌های مورد بررسی تنها زیرشاخص‌های سازمان دسترسی و راه‌ها، خدمات تجاری و حمل و نقل، کیفیت سلامت محیطی و محیط داخلی واحد مسکونی از کیفیت مناسبی برخوردارند. در سطح ویژگی‌های کالبدی ـ فضایی بیش‌ترین تاثیر مربوط به زیرشاخص سازمان دسترسی و راهها(518/0=β)، در سطح ویژگی‌های عملکردی ـ ساختاری بیش‌ترین تاثیر مربوط به زیرشاخص خدمات رفاه اجتماعی(531/0=β) و در سطح ویژگی‌های محتوایی بیش‌ترین تاثیر مربوط به زیرشاخص سلامت محیطی(680/0=β) است . در سطح محیط سکونتی نیز بیش‌ترین تاثیر مربوط به زیرشاخص محیط داخلی(569/0=β) است . این یافته‌ها در چارچوب دیدگاه شناختی ـ روانشناسی حاکی از آن است که در میان شاخص‌های مورد بررسی، بعضی شاخص‌ها تاثیر بیشتری در تصور ذهنی ایجاد شده در بین ساکنان در رابطه با کیفیت محیط شهری محله نارمک دارند. میزان اهمیت شاخص‌ها از فردی به فرد دیگر و از محله‌ای به محله دیگر متفاوت است که مبنای آن فرایند ادراک محیطی فرد از محیط زندگی خود است.