کنترل بیولوژیک بیماری بلاست برنج با استفاده از جدایه ‏های بومی Trichoderma در استان مازندران

بیماری بلاست (Blast) با عامل Magnaporthe oryzae مهم‏ترین بیماری برنج در جهان می‏باشد. استفاده از سموم شیمیایی اگر چه باعث کنترل بیماری می‏گردند، اما آسیب‏های جدی متوجه انسان و محیط زیست می‏کنند. امروزه کنترل بیولوژیک بیماری‏های گیاهی به‌عنوان یک روش جایگزین و بی‏خطر، مورد توجه و تأکید ویژه‏ای قرار گرفته است. در این تحقیق، نمونه‌برداری از خاک شالیزار و اندام‏های هوایی برنج در مناطق مختلف استان مازندران انجام شد و جدایه‏های Trichoderma با استفاده از محیط کشت انتخابی McFadden & Sutton’s RB-S-F جداسازی و خالص‏ شدند. 89 جدایه تریکودرما با روش‏های مختلف آزمایشگاهی علیه M. oryzae غربال شدند. در روش کشت متقابل، بیش از 90% جدایه‏های تریکودرما، موجب بازدارندگی رشد پرگنه‌ی قارچ بیمارگر گردیدند. نتایج آزمایش هیپرپارازیتیسم نشان داد که هیف‏های تریکودرما به دور هیف‏های قارچ بیمارگر هیچ پیچشی نداشتند اما در بعضی موارد، جدا شدن هیف‏های بیمارگر از محل دیواره‌ی عرضی مشاهده شد. در بررسی تأثیر متابولیت‏های فرار، جدایه‏ها‏ی تریکودرمای RP3-4 و RP3-2 بیشترین کاهش رشد بیمارگر را به‌میزان 6/66% سبب شدند. عصاره‌ی کشت جدایه‏ی RP7-1 در نسبت 20% تا 74/93% و در نسبت 5% تا 62/90% باعث کاهش رشد بیمارگر شد. براساس نتایج مطالعات آزمایشگاهی، تعداد 16 جدایه تریکودرما برای بررسی اثر آن‏ها در کنترل بیماری بلاست در گلخانه انتخاب شدند. مطابق نتایج به‌دست آمده از آزمون‏های گلخانه‏ای، جدایه‏های RP1-6 و RP4-2 به‌ترتیب با 100% و 99% کنترل بیماری، مؤثرترین جدایه‏های تریکودرما در کاهش شدت بیماری بلاست بودند. پس از این جدایه‌ها،RP6-1  T. harzianum و RS7-6 T. virens به‌ترتیب با 98% و 97% درصد کاهش بیماری با قارچ‌کش شیمیایی (کارپروپامید) در یک گروه آماری قرار گرفتند. براساس نتایج ارزیابی جمعیت جدایه‌های مختلف تریکودرما در پایان بررسی گلخانه‌ای، میزان جمعیت جدایه‌ها نسبت‌به جمعیّت اولیه متغیر بوده است. جدایه‌هایRP1-6  T. harzianum وT. atroviride RS4-1، به‌ترتیب بیش‌ترین افزایش و کاهش جمعیّت را نسبت به جمعیّت اولیه به‌کار رفته در گلخانه نشان دادند. ارتباطی بین دینامیک جمعیّت و کنترل بیماری مشاهده نگردید. همچنین، نتایج شناسایی 16 جدایه‌ی تریکودرمای انتخابی با روش‌های مورفولوژیکی و مولکولی نشان داد که 14، 1 و 1 جدایه به‌ترتیب متعلق به گونه‌های T. harzianum، T. virens و T. atroviride بودند.