کلیات صدرالدین عینی و احیای لغت‌نامۀ او لغت نیم‌تفصیلی تاجیکی برای زبان ادبی تاجیک

پس از وفات صدرالدین عینی مسئلۀ نشر کلیات آثار او به‌میان آمد و طی دو سال، بایگانی آثار او به‌دقت مورد بررسی قرار گرفت. در سال‌های ۱۹۵۴-۱۹۵۶م، در میان دست‌خط‌های آرشیو شخصی عینی یک دسته مسوّده از کارهایی که در طی سالیان طولانی برای تألیف لغت‌نامۀ تاجیکی انجام داده بود، پیدا شد. به‌ گفتۀ خود مؤلف، در کتاب مختصر ترجمۀ حال خودم، این لغت‌نامه 15هزار لغت را دربردارد؛ اما چون نسخۀ کامل آن در دست نیست، دقیقاً معلوم نیست عنوان آن چه بوده است. فقط در یکی از اوراق مسوّده که در آرشیو عینی باقی مانده، این اثر لغت نیم‌تفصیلی تاجیک برای زبان ادبی تاجیک نامیده شده است. در مقالۀ حاضر، نگارنده به‌تفصیل به تبیین روش خود برای تهیه و تکمیل علمی این لغت‌نامه پرداخته است. طبق گفتۀ او، مندرجات این کتاب بیش از 11هزار لغت است که 50 درصد این لغت‌ها از زبان زندۀ خلق تاجیک و 50 درصد دیگر از کتاب‌های لغت و ادبیات گرفته شده‌اند. نیمۀ 50 درصد دوم لغت‌هایی هستند که برای فایده بردن از ادبیات کلاسیک تاجیک به‌کار برده می‌شوند و نیمۀ دیگر نیز لغت‌هایی هستند که فعلاً در ادبیات نفیسۀ امروز تاجیک به‌کار می‌روند؛ اما معناهای آن‌ها برای عامۀ نوسوادان روشن نیست. نگارنده در پایان یادآور شده است که لغت‌های زبان زندۀ تاجیک که در این کتاب گرد آمده، خزانة زبان زندۀ خلق است که هنوز دست‌نارسیده است.