چارچوب بکارگیری فن SWOT در برنامه‌ریزی فضایی مبتنی بر تفکر راهبردی

به‌کارگیری کارامد فنون و روش‌های برنامه‌ریزی در رهیافت‌های مبتنی بر تفکر راهبردی نیازمند درک درست پایه‌های نظری پشتیبان این فنون و روش‌ها است. فن SWOT پس از توسعه نخستین آن در مدیریت کسب ‌وکار در برنامه‌ریزی فضایی نیز کاربرد گسترده‌ای یافته است و در فعالیت‌های برنامه‌ریزی فضایی در کشور ایران نیز بکار گرفته می‌شود، در حالی که چارچوب بکارگیری آن، چنانکه که پاسخگو به چارچوب نظری پشتیبان آن (یعنی تفکر راهبردی) و زمینه بکارگیری آن (یعنی برنامه‌ریزی فضایی و متفاوت از مدیریت کسب‌وکار)، باشد تدقیق نشده است هدف اصلی این تحقیق تبیین ماهیت و چگونگی استفاده از فن SWOT (در برنامه‌ریزی فضایی) در چارچوب تفکر راهبردی و رهیافت اختیار راهبردی است. این مقاله روش کاری دوگانه را اختیار می‌کند که نخست در بعد توصیفی- تحلیلی، به ارتباط فن SWOT با ویژگی‌های برنامه‌ریزی فضایی مبتنی بر تفکر راهبردی می‌پردازد و دوم در بعد تحلیلی- تجویزی، چارچوب بکارگیری این فن را چنان‌که به ارتباط ردیابی شده پاسخ‌گو باشد پیشنهاد می‌کند. روش پژوهش مبتنی بر تحلیل محتوای پژوهش‌های برنامه‌ریزی فضایی و مدیریت است. این مقاله چارچوبی شامل سه مرحله اصلی برای بکارگیری فن SWOT در برنامه‌ریزی فضایی و رفع ابهام‌های ناشی از تفاوت‌های بکارگیری این فن در برنامه‌ریزی فضایی متفاوت با مدیریت کسب‌وکار در بخش خصوصی پیشنهاد می‌کند. در مرحله نخست سیستم برنامه‌ریزی فضایی و محیط آن شناسایی می‌شود تا امکان تعیین عوامل درونی (یعنی عناصر سیستم برنامه‌ریزی فضایی) و عوامل بیرونی (یعنی عناصر محیط سیستم برنامه‌ریزی فضایی) در مراحل بعدی این فرایند فراهم شود. در دومین مرحله که چارچوب سیستماتیک برای تحلیل راهبردی تدوین می‌شود، پیشنهادهای این مقاله برای پرسش‌های کلیدی تعیین‌کننده عوامل درونی و بیرونی معرفی می‌شوند. مرحله سوم پیشنهاد مجموعه گزینه‌های راهبردی امکان‌پذیر از طریق رویارویی عوامل درونی و بیرونی است، یعنی طراحی راهبردهای برنامه‌ریزی فضایی که با توجه به نقاط قوت و ضعف سیستم از یک‌سو، و قیود و عدم و قطعیت‌هایی که بر سیستم اثرگذار هستند، امکان‌پذیر و مقدور باشند.