پژوهشی در تبیین معنای «اتقوا الله» و تفسیر آن

واژه تقوا و مشتقات آن به‌ویژه فعلِ «إتّقی» از واژگان بسیار پرکاربر در فرهنگ و متون دینی اسلام به‌ویژه آیات و روایات است. اهمیت معناشناسی این واژه پیش از هر چیز و پیچیدگی نسبی مفهومی آن از یکسو و برداشت‌های نادرست معنایی از آن از سوی دیگر سبب شد تا با پژوهشی کامل به معناشناسی این واژه و مشتقات آن به‌ویژه «اتقی» بپردازیم. در مقاله پیش رو مباحث معناشناسی این واژه و برخی مشتقاتش در 4 محور به بحث گذارده شده است: 1. ریشه تقوی و صیغه آن 2. معنا و مفهوم دقیق ریشه مشتقات (وقی)؛ 3. معنا و مفهوم هیئت فعل اتّقی؛ 4. معنای اتقوا الله و مقصود از آن. در این مقاله به اثبات می‌رسد که این ماده در تمام کاربردهای خود بر نوعی حفظ و نگهداری دلالت می‌کند و اتّقاء از چیزی به معنای محافظت شدن و مصون ماندن از امری است که انسان از گزند او در امان نبوده؛ درنتیجه از او ترسیده و دوری می‌گزیند. باب افتعال در این واژه معنای مطاوعه را می‌رساند. تقوای خدا و اتقای از او در حقیقت اتقای از صفات جلالیه و عذاب اوست و جمله اتقوا الله و مانند آن از اوامر انذاری بوده و در مقام تخویف و تحدیر به کار می‌رود. شیوه پژوهش در این مقاله توصیفی- تحلیلی با استفاده از نظریات بزرگان به‌ویژه اهل لغت و با به‌کارگیری روش استنباطی و اجتهادی است.