پهنه‌های مخاطره‌آمیز شهر مراغه از نظر ژئومورفولوژیک با استفاده از روش‌های ترکیبی Fuzzy، SAW وAHP

یکی از مباحث مهم در مدیریت بحران‌های محیطی شهرها، بحران‌های ناشی از مخاطرات ژئومورفولوژیکی در عرصه‌های شهری است. این بحران‌ها به‌علت استقرار و گسترش فعالیت‌های انسانی در عرصه‌های شهری در حال افزایش است. از این‌رو در پژوهش حاضر، با شناسایی فرایندها و پدیده‌های ژئومورفولوژیک در پهنه‌های گسترش‌یافتۀ شهر مراغه در بین سال‌های 96-1363، به بررسی محدودیت‌ها و قابلیت‌های ژئومورفولوژیک این شهر پرداخته ‌شد. محدودیت‌های ژئومورفولوژیکی در این پژوهش در قالب دو مبحث محدودیت‌های ناشی از فرایندهای دامنه‌ای و فرایندهای سیلابی بررسی شد. در این زمینه، داده‌های لازم از منابع مختلف و همچنین داده‌های سنجش از دور جمع‌آوری شده و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، به لایه‌های اطلاعاتی لازم تبدیل شدند که شامل لایه‌های زمین‌شناسی، تکتونیک و لرزه‌خیزی، دما، بارش و رطوبت، فرسایش خاک، کاربری اراضی و پوشش گیاهی، طبقات ارتفاعی، شیب، جهت شیب، فاصله از آبراهه‌ها و نوع خاک است. در ادامه برای هم‌طیف کردن لایه‌ها، با استفاده از تئوری منطق فازی، لایه‌ها استاندارد‌ شدند. برای استخراج ارزش نسبی هر یک از لایه‌ها در مشخص کردن پهنه‌های ژئومورفولوژیکی، از روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) استفاده شد. نتایج تحلیل سلسله‌مراتبی نشان می‌دهد که در منطقۀ تحقیق، نقش سازندهای زمین‌شناسی در رخدادهای ژئومورفولوژیکی پررنگ‌تر است. پس از ارزش‌گذاری نسبی لایه‌های اطلاعاتی، روی‌هم‌گذاری لایه‌ها با استفاده از روش وزن‌دهی جمعی ساده (SAW) صورت گرفت. نتایج نشان می‌دهد که شمال شرق شهر مراغه از نظر فرایند دامنه‌ای و سیل‌خیزی دارای پهنه‌های مخاطره‌آمیز فراوانی نسبت به دیگر قسمت‌هاست. همچنین به‌منظور بررسی شدت خطر در قسمت‌های گسترش‌یافتۀ شهر در دهه‌های اخیر، ابتدا حد گسترش فیزیکی شهر در سال‌های 1363 تا 1396 از تصاویر ماهواره‌ای لندست استخراج شده و پس از مطابقت با نقشه‌های کاربری اراضی، روند گسترش فیزیکی شهر در دامنۀ زمانی مورد نظر بررسی شد؛ بدین منظور از روش کراس‌تب (Crosstab) استفاده شد. نتایج بررسی روند گسترش شهری در دامنۀ زمانی مورد نظر نشان می‌دهد که بیشترین گستردگی شهری در پهنه‌هایی بوده است که خطرهای ژئومورفولوژیکی بیشتری دارند و این نیازمند مدیریت بیشتر در جهت‌دهی توسعۀ فیزیکی شهر مراغه در پهنه‌های کم‌خطر است.