هفت خاندان دورة هخامنشی در مدارک مکتوب و باستان‌شناختی: نمونۀ گبریاس

بسیاری از پدیده‌ها و تحولات تاریخی ایران باستان و از جمله دورة هخامنشی ریشه در ساختار قبیله‌ای جامعه و قدرت دارد. یکی از این پدیده‌ها هفت خاندان بزرگ است که به رهبری داریوش موفق شدند بردیا / گوماته را سرنگون کنند. نویسندگان باستان تأیید می‌کنند که از این زمان تا پایان دورة ساسانی هفت خاندان با اسامی گوناگون نقش مهمی در ساختار سیاسی، اقتصادی و نظامی ایران باستان ایفا ‌کرده‌اند. گبریاس یکی از اعضای هفت خاندان زمان داریوش اول است که در سنگنبشتة بیستون شخصی از قبیلة پاتیشْوَری خوانده می‌شود و در گل‌نبشته‌های باروی تخت‌جمشید و نقوش مهر برجای‌مانده آثاری از او دیده می‌شود. با توجه به این مدارک، به نظر می‌رسد که گبریاس در مقام خان قبیلة پاتیشوری یکی از بزرگ مالکان منطقة شمال غرب فارس و جنوب شرق خوزستان بوده و قلمرو قبیلة پاتیشوری نیز در همین ناحیه قرار داشته است. لیدوما (جنجان فعلی)، محل کشف آثار متعدد معماری هخامنشی، احتمالاً مرکز منطقه‌ای/ قبیله‌ای گبریاس بوده است. گوردخمه‌های صخره‌ای هخامنشی شرق بهبهان را نیز می‌توان بدو نسبت داد. این منطقه شدیداً تحت تأثیر فرهنگ و هنر عیلام قرار داشته و همان گونه که از مهر شخصی گبریاس برمی‌آید، او نیز از این نفوذ برکنار نمانده است.