نقش مهرهای تزئینی در معماری دورۀ ایلخانی

در معماری دوران اسلامی، معمار، همیشه سعی کرده‌است که به نحوی فضای داخلی و خارجی را به طرق مختلف تزئین نماید. یکی از این تزئینات، آجرکاری است که در معماری دورة ایلخانی ـ قبل و بعد از آن ـ رواج داشته و به دو صورت بوده‌است. در این دوره، آجرهایی مورد استفاده بوده (پیش بر) که قبل از پختن به آن فرم می‌داده‌اند و بسیار با محاسبه ساخته می‌شده است و چون تیشه‌خور نبوده‌اند فواصلی بین آنها ایجاد می‌شده‌ و به غیر از ملاط این فواصل با تزئینات گچی و یا توپیهای آجری و مهرهای تزئینی مانند نقوش هندسی و گل و بتّه و اسماء متبرکه تزئین می‌گردیده‌است و این موارد در انواع بناهای دوره‌های سلجوقی و ایلخانی دیده‌می‌شود از جمله این بناها می‌توان به مساجد، مقابر (امام‌زاده‌ها)، برجها، کاروانسراها و مدارس اشاره کرد. در این مقاله به سوابق و خاستگاه مهرهای تزئینی ـ آجر در دورة ایلخانی و انواع آن در بناهای مختلف با ذکر بنا و مقایسة آنان با دوره قبل (سلجوقی) پرداخته شده است.