نقش قبایل مهاجر آسیای‌میانه در تحوّلات روزگار سلطان‌سنجرسلجوقی

یکی از پدیده‌های تأثیرگذار درتاریخ ایران پس از اسلام، ورود گروه‌های اجتماعی، از خارج از قلمرو این سرزمین در قالب قبیله‌ و چادرنشینی است. این امر، نخست به شکل مهاجرت قبایل عرب مسلمان، که برای جهاد به ایران می‌آمدند، تحقق یافت؛ اما پس از فتح ایران به دست اعراب مسلمان و سقوط نظام سیاسی ـ اداری ساسانی ، نبودِ دولت مرکزی در قرون نخستین اسلامی در ایران و فروپاشی مرزهای سیاسی کشور، راه را برای ورود دیگر قبایل از سرزمین‌های همسایه، به ویژه قبایل ترک آسیای میانه، فراهم نمود. ورود عناصر اخیر، تأثیری عمیق بر مقدّرات تاریخ اجتماعی ایران پس از اسلام برجای نهاد؛ یکی از مهم‌ترین دوران ورود این قبایل به ایران، دوران سلجوقی است. در این مقاله تلاش شده است تا نقش قبایل مهاجر آسیای‌میانه در رویدادهای نواحی شرقی ایران در نیمة پایانی فرمانروائی سلجوقیان، با تأکید بر دوره پادشاهی سلطان سنجر، مورد بررسی قرارگیرد.