نقد پسااستعماری رمانِ «روزگار تفنگ» از حبیب خدادادزاده

نقد پسااستعماری در مقام یکی از رویکردهای ادبیات تطبیقی و مطالعات فرهنگی، بازخوردهای استعمار را در متون ادبی تحلیل می‌کند. در این نوع نقد فرهنگی، پژوهشگر در اندیشة بازخوانی و واسازی گفتمان استعمار است و به همین جهت با دو مقولة استعمارگر و استعمارزده پیوند می‌خورد. بی‌تردید، نقد پسااستعماری از آن رو که به دوگانه‌هایی نظیر «من» و «دیگری» یا استعمارگر و استعمارشده می‌پردازد، یکی از قلمروهای مطالعاتی ادبیات تطبیقی تلقّی می‌شود. از نگاه این نوع نقد، نویسندگان متناسب با رویکردها و جهت‌گیری موافق یا مخالف استعمار، برخی از ابعاد آن را در متن ادبی به تصویر می‌کشند. پژوهش حاضر با تکیه بر نظریّات پسااستعماری، رمان «روزگار تفنگ» از حبیب خدادادزاده را نقد کرده است. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که نویسندگان استعمارْزُدا اغلب پادگفتمان‌ها و مکانیزم‌هایی نظیر بومی‌گرایی، برجسته‌سازی مقاومت‌ استعمارشده یا «من» در برابر گفتمان استعمارگر یا «دیگری»، تأکید بر برتری نظام اخلاقی استعمارشده، از آنِ خود کردن دارایی استعمارگر و وارونه‌سازی معادلة مالک و تملّک شده، ابژه‌سازی و شیء‌واره کردن «دیگری»، و نیز اِعمال نفوذهای فرهنگی شرقی در غربی را ارائه داده، به ساخت‌شکنی گفتمان غرب دربارة شرق، بازتعریف تاریخ استعمارشده از چشم‌انداز خود، و در نهایت به بازیابی هویت خود می‌پردازند. همچنین بنا به این پژوهش، نویسندگان می‌توانند با روی‌آوری به چنین متونی، برخی از پیامدها یا بازخوردهای منفی استعمار را زدوده، در حیات بخشیدن به سنت‌های فرهنگی و ملی یا تقویت آنها به ایفای نقش بپردازند.