مکان‌یابی اسکان موقت زلزله‌زدگان در بافت تاریخی؛ مبانی و راهبردها مطالعة موردی: محلة محتشم کاشان

تجارب زلزله‌های پیشین در ایران حاکی از نبود برنامة اسکان مبتنی بر ظرفیت‌های مکانی جامعة آسیب‌دیده است. به دلیل آسیب‌پذیری زیاد بافت‌های تاریخی و به‌منظور کاهش هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی ناشی از آن، مکان‌یابی اسکان موقت زلزله‌زدگان، یکی از مهم‌ترین چالش‌های برنامه‌ریزان به شمار می‌آید و نیازمند برنامه‌ریزی و بازطراحی است. با عنایت به نقاط کانونی بالقوة موجود ازجمله ابنیة متروکه و زمین‌های بایر، برنامه‌ریزی برای اسکان موقت زلزله‌زدگان در این‌گونه بافت‌ها ظرفیت‌هایی دارد که در صورت بهره‌مندی درست از آنها، آسیب‌های اجتماعی و ابعاد روحی - روانی ناشی از وقوع بحران به کمترین حد ممکن کاهش خواهد یافت. انتظار می‌رود با مکان‌گزینی درست محل‌های اسکان موقت، ضمن تمرکز برنامه‌ریزی‌های مبتنی بر ظرفیت‌های محلی، زمینه‌های کاهش مخاطرات اجتماعی و ابعاد اقتصادی نیز فراهم شود. پژوهش حاضر، کمّی و مبتنی بر تحلیل داده‌هاست. در حوزة روش‌شناسی، ضمن انجام مطالعات کتابخانه‌ای و واکاوی موضوع زلزله در بافت‌های تاریخی و مطالعات میدانی مبتنی بر نرم‌افزار GIS و روش سلسله‌مراتبی(AHP)، مکان‌های مناسب اسکان موقت اولویت‌بندی و تعیین شده‌اند. یافته‌های پژوهش مبین آن است که فاصله از سکونتگاههای پیشین، کاربری‌های منتخب برای اسکان، فاصله از شریان‌های دسترسی، فاصله از مراکز امدادی و مراکز بحران‌زا، مهم‌ترین مؤلفه‌های اثرگذار در مکان‌گزینی اسکان موقت به شمار می‌رود. در محلة محتشم فضاهای باز، بایر و مخروبه و نیز آب‌انبارها ظرفیت‌های بالقوه‌ای هستند که غالباً در منطقة امن قرار گرفته‌اند و قابلیت تغییر کاربری را به فضاهای اسکان موقت دارند؛ به ‌گونه‌ای که با طراحی یا باززنده‌سازی آنها، ساکنان در نزدیکی محل زندگی خود اسکان داده و از سرانة مطلوب شانزده مترمربعی به ازای هر نفر بهره‌مند خواهند شد.