مقایسۀ عملکرد مدل‌های پواسون و لوجیت چندجمله‌ای در انتقال‌پذیری مکانی (مطالعۀ موردی: سفرهای کاری خانوار)

هزینۀ جمع‌آوری داده در مدل‌سازی تقاضای سفر، بسیار زیاد است و گاهی در نواحی شهری کوچک و متوسط از بودجۀ سالیانۀ سازمان‌های برنامه‌ریزی حمل‌ونقل بیشتر می‌شود. یکی از راه‌های غلبه بر هزینۀ زیاد و فرایند طولانی جمع‌آوری داده، انتقال مدل‌های ساخته‌شده در شهرهای دیگر به شهر مورد نظر است. هدف پژوهش حاضر مقایسۀ عملکرد مدل‌های پواسون و لوجیت چندجمله‌ای در انتقال‌پذیری است. برای این منظور، اطلاعات سفرهای کاری 4479 خانوار قزوینی و 3183 خانوار اسلامشهری در یک روز عادی هفته مدنظر قرار گرفت. همچنین به‌منظور ارزیابی انتقال‌پذیری از آماره‌های آزمون انتقال، خوبی برازش انتقالی، شاخص انتقال و معیارهای قابلیت پیش‌بینی استفاده شد. براساس نتایج این مطالعه، مدل نهایی شامل سه متغیر توضیحی تعداد شاغلان، سواری شخصی در تملک خانوار و حاصل‌ضرب این دو متغیر است. مقایسۀ میزان برازش هریک از مدل‌ها با مشاهدات نشان می‌دهد عملکرد مدل لوجیت چندجمله‌ای در برآورد سهم سفرها بهتر از مدل پواسون است. مدل پواسون نوعی مدل شمارشی و مدل لوجیت چندجمله‌ای نوعی مدل انتخاب گسسته است. در مدل لوجیت برخلاف مدل پواسون، نظریۀ رفتاری مسافر مدنظر است و در آن چند تابع مطلوبیت تعریف می­شود؛ از این­رو انتظار می­رود برآورد این مدل بهتر باشد. براساس آمارۀ آزمون انتقال، فرضیۀ برابری پارامترها در شهر مبدأ و مقصد در هر دو مدل رد می‌شود. نتایج نشان می­دهد عملکرد مدل لوجیت چندجمله‌ای انتقال‌یافته از نظر معیارهای مطلق پیش‌بینی (خوبی برازش انتقالی و مجذور میانگین مربعات خطا) از مدل پواسون بهتر است. در مقابل، از نظر معیارهای نسبی پیش‌بینی (شاخص انتقال و خطای نسبی انتقال هم‌فزون) که عملکرد مدل انتقال‌یافته را با مدل پرداخت­شده در شهر مقصد در پیش‌بینی می‌سنجد، عملکرد بدتری در انتقال‌پذیری دارد.