مقایسه عملکرد مراتع با دو روش تحلیل عملکرد چشم‌انداز و سلامت مرتع (مطالعه موردی: مراتع میدانک، شهرستان فریدونشهر)

شناسایی روش مناسب برای ارزیابی عملکرد مراتع به تشخیص میزان تخریب و تفسیر چگونگی تغییرات کمک می­کند. هدف این مطالعه، تعیین شاخص­های ساختاری و ویژگی­های عملکردی مراتع وضعیت­های مختلف سلامت با استفاده از روش تحلیل عملکرد چشم­انداز (Landscape Function Analysis) بود. با استفاده از روش نمونه‌برداری تصادفی طبقه‌بندی‌شده بر مبنای فاصله از روستا و فشار چرایی، تعداد 4 مکان مرتعی شامل یک مرتع قرق شده (منطقه مرجع) و سه مرتع با شدت­های مختلف چرا در منطقه میدانک، شهرستان فریدونشهر انتخاب گردید. در هر مکان مرتعی کاربرگ­های ارزیابی سلامت مرتع براساس انحراف از منطقه مرجع اکولوژیک در خردادماه سال 1394 تکمیل گردید. ابتدا توان رویشگاه در منطقه مرجع بررسی، سپس درجه انحراف 17 شاخص سلامت مرتع در قالب سه ویژگی پایداری خاک و رویشگاه، عملکرد هیدرولوژیک و سلامت موجودات زنده نسبت به این منطقه امتیازدهی شد. در هر مکان مرتعی تعداد 9 ترانسکت 30 متری به‌طور تصادفی در جهت شیب غالب منطقه مستقر و انواع لکه­های اکولوژیک موجود شناسایی و طول، عرض و فضای بین لکه­ها ثبت گردید. همچنین، در هر نوع لکه اکولوژیک واقع در هر ترانسکت با 3 تکرار تعداد 11 شاخص خاک سطحی طبق دستورالعمل روش LFA امتیازدهی و ویژگی­های عملکردی خاک سطحی در این مناطق تعیین گردید. در روش سلامت مرتع، طبقه نهایی سلامت در مکان مرتعی با شدت چرایی سبک «سالم» ارزیابی شد. میزان انحراف شاخص­های سلامت مرتع در مکان مرتعی با شدت چرای متوسط نسبت به منطقه مرجع در طبقه متوسط بود و درجه سلامت نهایی آن «در معرض خطر» ارزیابی شد. در مکان مرتعی  با چرای شدید، درجه انحراف اغلب شاخص­ها از منطقه مرجع در طبقه حاد تا نسبتاً حاد بود که سلامت نهایی این مرتع «ناسالم» ارزیابی گردید. براساس نتایج، اکثر ویژگی­های ساختاری (طول لکه­ها، سطح کل لکه، شاخص سطح لکه، درصد پوشش و درصد خاک لخت) و عملکردی (پایداری خاک، نفوذپذیری و چرخه مواد غذایی) بین مراتع با وضعیت‌های «سالم و ناسالم» تفاوت معنی‌داری داشتند (%5 = α) اما بین وضعیت­ سلامت مراتع در معرض خطر با مراتع سالم و ناسالم تفاوت معنی‌داری مشاهده نشد. مطالعه اخیر نشان داد که نوع مدیریت به‌طور قابل ‌ملاحظه‌ای بر عملکرد سطحی خاک و وضعیت سلامت مرتع تأثیر دارد.