مقام میرسیدعلی همدانی در رشد عرفان و ادبیات تاجیک

یکی از شخصیت‌های برجستۀ ادبیات عرفانی تاجیک، میرسیدعلی همدانی است که در رشد ادب و عرفان تاجیک نقشی نظرررس داشته است. میرسیدعلی از مکتب تصوف، به‌خصوص طریقت کبرویه، مهم‌ترین مسائل علاقه‌مند به تصوف را آموخته و با اثرپذیری از مکتب عرفانی و ادبی سنایی غزنوی، عطار نیشابوری و مولانا جلال‌الدین رومی در پیشرفت ادبیات عرفانی سهمی بزرگ داشته است. چهل اسرار که مجموعۀ ۴۱ غزل است، مثنوی هفت وادی و نیز تعدادی قطعه، رباعی و دو‌بیتی جزء آثار منظوم، و «چهل مقام صوفیه»، «درویشیه»، «در قاعدۀ صوفیه»، «اصطلاحات صوفیه»، «مرادات دیوان حافظ»، «منهاج‌العارفین»، «آداب‌المشایخ» و ذخیرة‌الملوک از رسائل مهم میرسیدعلی همدانی است که این اندیشمند برجسته آن‌ها را به‌منظور تبیین اسرار و رموز عرفانی پدید آورده است. در این مقاله، مهم‌ترین آثار میرسیدعلی که دربرگیرندۀ مفاهیم عرفان و تصوف است، اعم از اشعار و رساله‌های او، معرفی شده و مضامین عرفانی مطرح‌شده در این آثار شرح داده شده است. در پایان، با اشاره به اینکه شاعر در اشعار خود برای حفظ مضمون‏ناکی و روانی غزل‌ها از سبک خراسانی و تاحدودی عراقی پیروی کرده، پیوند آهنگ عرفانی با مضامین عشقی و نیز به‌کارگیری هنرمندانۀ مضامین رمزی و مجازی تصوف از مهم‌ترین ویژگی‌های این اشعار به‌شمار آمده است.