مطالعۀ تحولات کالبدی محلات تاریخی با رویکرد محرمیت (مورد مطالعه: محلۀ تاریخی عزب دفتریلر تبریز)

اخلاق به عنوان یکی از معیارها و شاخصه‌های شناخت ابعاد وجودی انسان، از دیرباز همواره مورد تأیید ادیان به خصوص دین مبین اسلام بوده و تأثیر زیادی بر جنبه‌های مختلف زندگی انسان همچون ساختار معماری و شهرسازی داشته است. "محرمیت" و حریم خصوصی نیز طبق آموزه‌های دین اسلام به عنوان یک مفهوم اجتماعی، ارزش کلیدی اخلاقی و زیربنای توجه به شأن و منزلت انسانی است. بنابر آنچه بیان شد هدف از نگاشتن پژوهش حاضر تحلیل و بررسی کالبدی محلات مسکونی، ساختار، اجزا و فضاهای این محلات با معیار اخلاق اسلامی با تأکید بر رویکرد "محرمیت" بوده است. این پژوهش از نوع موضوع‌محور و توسعه‌ای بوده و روش تحقیق به‌کاررفته در آن کیفی و متکی بر روش‌های غیر آماری است. در طی فرایند پژوهش، در مرحلۀ اول بر اساس رویکرد توصیفی- تحلیلی، مطالعات نظری و شناسایی شاخصه‌های محرمیت صورت پذیرفته و در مرحلۀ دوم به بررسی تحولات کالبدی زیر محلۀ تاریخی عزب دفتریلر شهر تبریز بر اساس رویکرد تفسیری و تجزیه و تحلیل کیفی داده‌ها پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد با وجود اهمیت محرمیت و حریم خصوصی از دیرباز در نزد ایرانیان، هجوم مدرنیته و تکنولوژی از طریق تغییر کالبد فضای زیستی انسان‌ها به خصوص در داخل ابنیۀ مسکونی، تا حدودی به مخدوش شدن (نه کتمان کامل) این اصل به خصوص در "بعد کالبدی" منجر شده است، اما همچنان تلاش‌هایی برای بازآفرینی این مفهوم از سوی ساکنان در کالبد جدید قابل مشاهده است، به گونه‌ای که می‌توان گفت ساختار اصلی محله بعد از گذشت زمان همچنان در پی حفظ حریم‌ها به خصوص حریم ابنیۀ مسکونی و عرصه‌های سکونتی در "بعد عملکردی" بوده است.