مطالعۀ آمادگی مدارس در برابر مخاطرۀ زلزله (مطالعۀ مدارس متوسطۀ اول شهر شیراز)

مقدمه: زلزله به عنوان یکی از مخاطرات طبیعی، در کشور زمینه­ساز بسیاری از مشکلات بوده است. آژانس همکاری بین‌المللی ژاپن (JICA) اظهار داشته است که حوادث و بلایا دارای اثرات جدی بر خدمات آموزشی هستند. این اثرات نه فقط به دلیل تلفات ناشی از مرگ و میر آموزگاران و دانش‌آموزان، بلکه مواردی از جمله وقفۀ ناگهانی در روند آموزشی و اختلال روانی دانش­آموزان نیز می‌باشد. بنابراین، آمادگی برای رویارویی با این حوادث ضرورت دارد.   روش: این تحقیق با هدف تعیین میزان آمادگی مدارس متوسطۀ شهر شیراز برای مواجهه با بحران زلزله صورت گرفته است. این مطالعه از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش گردآوری داده ها از نوع توصیفی- پیمایشی می‌باشد. نمونه­­های تحقیق از تمامی مدیران مدارس متوسطۀ اول شهر شیراز، کارشناسان و صاحب­نظران بحران انتخاب شده است. از دو پرسشنامۀ فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و آمادگی مدارس در این پژوهش استفاده شده است. پرسشنامۀ­ فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP اولویت سه بُعد اصلی آمادگی مدارس، شامل برنامه‌های اضطراری، عملیات اضطراری و منابع اضطراری را اندازه­گیری کرده است. پرسشنامۀ دوم میزان آمادگی مدارس برای رویارویی با مخاطرۀزلزله را توسط 36 سؤال تخصصی بررسی کرد. روایی محتوا و پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ (0.92) نشان داد، ابزار اندازه‌گیری از همبستگی درونی قابل قبولی برخوردار بوده است. سؤالات تحقیق با استفاده از آزمون­های آماری تی، کروسکال-والیس و فریدمن بررسی شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از بسته نرم‌افزاری 22-SPSS و expert choice استفاده شد. یافته ­ها: تجزیه و تحلیل داده­ها نشان می­دهد که برنامه­های اضطراری بیشترین و عملیات اضطراری کمترین میزان اهمیت را در بین ابعاد آمادگی داشته‌اند. همچنین در بین مدارس، 9/6 درصد آمادگی خیلی زیاد، 7/32 درصد آمادگی زیاد، 7/29 درصد آمادگی در حد متوسط، 8/22 درصد آمادگی کم و 9/7 درصد آمادگی خیلی کم در برابر مخاطرۀ زلزله را داشتند. به علاوه میانگین میزان آمادگی مدارس در نواحی مختلف آموزش و پرورش شهر شیراز یکسان به دست آمد. این امر نشان­دهندۀ هماهنگی و توجه لازم مسئولان آموزش و پرورش در رابطه با میزان آمادگی مدارس بوده است. نتیجه‌گیری: میزان آمادگی مدارس متوسطۀ اول شهر شیراز در حد متوسطی ارزیابی می­شود. این میزان آمادگی با توجه به خطر جدی وقوع زلزله در حد مناسبی نیست. علاوه بر این، از آنجا که نتایج بیانگر کمبود یا فقدان افراد متخصص در زمینه موضوع (مسائل مربوط به حوادث و بلایا) مورد مطالعه در مدارس بوده است. از این رو، به کارگیری افرادی متخصص و باتجربه برای ارزیابی پیوسته مدارس به لحاظ نکات ایمنی، تجهیزات، وضعیت ساختمان و نحوۀ چیدمان وسایل حائز اهمیت است