مطالعه‌ گرد و غبارهای شدید اصفهان طی دوره 2011-2000

مطالعه‌ گردوغبارهای شدید اصفهان طی دوره 2011- 2000       عباس رنجبر سعادت‌آبادی٭1، مهسا اخلاقی2   1 دانشیار، دکتری هواشناسی، گروه شیمی جو و آلودگی هوا، پژوهشکده هواشناسی، ایران 2 کارشناس ارشد هواشناسی، ایران   (تاریخ دریافت: 19/02/1395؛ تاریخ تصویب: 09/07/1397)     چکیده بخش وسیعی از ‌غرب آسیا به سبب شرایط جوی و اقلیمی، در گسترده‌ترین بیابان‌های جهان واقع ‌شده که پتانسیل تولید گردوخاک را دارند. طی سال‌های اخیر بسامد، شدت رخداد و گستردگی این پدیده در بیشتر استان‌ها از جمله اصفهان افزایش‌ یافته و با توجه به جمعیت و منابع در معرض خطر، آسیب‌پذیری ناشی از رخداد این پدیده نیز به شدت افزایش ‌یافته است. در این مطالعه شرایط هواشناختی شدیدترین و طولانی‌ترین رخدادها در فصول مختلف، برای شناسایی الگوهای جوی و چشمه‌های تولید گردوغبار احتمالی بررسی شد. برای این منظور روزهای بسیار ناسالم طی دوره 2011-2000 با استفاده از داده‌های شاخص کیفیت هوا و داده‌های دیده‌بانی ایستگاه‌های هواشناسی مشخص و سپس شرایط هواشناختی و سامانه‌های جوی موثر بر تولید گردوغبار از دو روز قبل از رخداد، بررسی شد. در نهایت با روش خط سیر پس‌رو و استفاده از برون‌داد مدل منطقه‌ای پیش‌بینی گردوغبار، محل تقریبی کانون‌های گردوغبار در فصول مختلف تعیین شد. نتایج نشان داد که بیشینه شدت و بسامد رخداد ماهانه و سالانه این پدیده در اصفهان به ترتیب مربوط به ماه جولای و سال 2009 بوده است. استقرار پشته ارتفاعی بر روی منطقه و سامانه کم‌فشار دینامیکی در روی کانون‌های گردوغبار از ویژگی‌های برجسته الگوهای جوی مؤثر در تولید گردوغبار در همه فصول است. بسته به فعالیت این الگوها، کانون‌های موثر شامل شمال آفریقا، شمال عربستان، کویت، اردن، سوریه و عراق می‌باشند که در فصل گرم نواحی شمالی عراق و شرقی سوریه مهم‌ترین این کانون‌ها هستند.           کلیدواژه‌ها: الگوهای جوی، کانون‌های گردوغبار، کیفیت هوا، اصفهان         * نویسنده مسئول:                                                                                              Email: [email protected]