مطالعه صفات مورفولوژیک و الکتروفورزی پروتئین‌های ذخیره‌ای بذر جمعیت‌های سوسن چلچراغ (Lilium ledebourii) موجود در ایران

سوسن چلچراغ (Lilium ledebourii) یکی از گیاهان خودرو و در حال انقراض کشور، نخستین گیاهیست که به‌عنوان میراث ملی در ایران به ثبت رسیده است و در عین حال به‌عنوان یک گونه زینتی، قابلیت عرضه به بازارهای گل ایران و جهان را دارد. در این پژوهش، قرابت و تنوع ژنتیکی جمعیت‌های سوسن چلچراغ موجود در ایران بر‌اساس مطالعات الکتروفورزی پروتئین‌های ذخیره‌ای بذر و مقایسه خصوصیات مورفولوژیکی آنها در پنج جمعیت در سه استان گیلان، مازندران و اردبیل انجام شد. بر‌اساس 13 ویژگی مورفولوژیکی، گیاهان منطقه داماش (از استان گیلان) از نظر بیشتر صفات بیشترین میانگین را داشتند، در‌حالی‌که دو منطقه درفک و کلاردشت (به‌ترتیب از استان گیلان و مازندران) بسیار شبیه به هم و در مرتبه پائین‌تری قرار گرفتند. الگوی الکتروفورزی به روش SDS-PAGE بر روی بذرهای پنج جمعیت نشان داد که بیشترین تعداد باندها در محدوده پروتئین‌‌های با وزن مولکولی کم و در محدوده 4/18، 35 و 45 کیلودالتون بودند. البتّه کمترین تعداد در محدوده پروتئین‌‌های با وزن مولکولی متوسط قرار گرفتند. با استفاده از تجزیه خوشه‌ای جمعیت‌های مورد نظر دسته‌بندی و میزان قرابت ژنتیکی میان آنها تعیین گردید. این نتایج، جمعیت‌ها را به دو دسته تقسیم کرد. کمترین فاصله بین جمعیت‌های داماش و اردبیل بود که ممکن است نشان‌دهنده منشأ ژنتیکی مشترک بین آنها باشد. بیشترین فاصله هم از لحاظ مورفولوژیکی و هم الکتروفورزی بین جمعیت‌های داماش و کلاردشت بود. تفاوت در ژن‌های کدگذار پروتئین‌های ذخیره‌ای بذر این دو جمعیت، نشانگر این است که آنها در مسیر تکامل و گونه‌زایی از یکدیگر قرار گرفته‌اند.