مطالعه اثر برخی اسانس‌های گیاهی بر دو عامل قارچی پوسیدگی ریشه لوبیا Rhizoctonia solani و Fusarium solani در استان زنجان

اثر بازدارندگی اسانس چهار گیاه دارویی شامل آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.)، نعنا فلفلی (Mentha piperita L.)، رازیانه (Foeniculum vulgare Miller.) و اکالیپتوس (Eucalyptus camadulensis Dehnh.) علیه دو عامل اصلی بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه لوبیا (Fusarium solaniو Rhizoctonia solani) در استان زنجان بررسی شد. برای این منظور شاخص ضدقارچی (AI) اسانس‌های مذکور علیه قارچ‌های بیماری‌زا در چهار غلظت ppm100، 200، 300 و 400 و پنج تکرار برای هر تیمار به روش "ظرف پتری معکوس" بررسی شد. براساس نتایج، اسانس آویشن شیرازی در هر چهار غلظت علیه هر دو بیمارگر و اسانس نعنا فلفلی در چهار غلظت علیه R. solani و در غلظت ppm400 F. solani بیشترین اثر بازدارندگی (بازدارندگی کامل، AI=100%) را در سطح معنی‌داری 5% داشتند. برای بررسی اثرات سینرژیستی بین اسانس آویشن شیرازی و نعنا فلفلی، شش نسبت اختلاط از این دو اسانس ارزیابی شدند. نتایج این بخش نشان‌دهنده وجود اثر سینرژیستی بین دو اسانس علیه قارچ F. solani بود. برای بررسی اثر اسانس‌ها و مخلوط آنها بر کنترل بیماری در شرایط گلخانه، خاک گلدان‌ها با هر دو بیمارگر به‌طور همزمان آلوده شده و بعد بذرهای لوبیا قرمز رقم ناز پس از تیمار با غلظت‌های مختلف اسانس‌های آویشن شیرازی و نعنا فلفلی و مخلوط آنها در این گلدان‌ها کشت شدند. غلظت‌ها شامل ppm200، 400، 600، 800،1000، 1500، 2000، 2500، 3000 و 3500 بوده و چهار تکرار برای هر تیمار بکار رفت. تیمار بذرها با اسانس‌ها موجب کاهش معنی‌دار بیماری در گلخانه شد. مؤثرترین نسبت‌های تلفیقی بر کنترل بیماری شامل دو نسبت 40:60 آویشن به نعنا فلفلی و نسبت 20:80 آویشن به نعنا فلفلی بود. مؤثرترین تیمار در آزمون گلخانه‌ای که بیماری را به‌طور قابل توجهی کنترل کرد، تیمار 40:60 آویشن به نعنا فلفلی در غلظت ppm1500 بود (P=0.05).