مطالعه‎ی الگوهای هواشناسی، شناسایی چشمه‎های تولید گردوغبار و مسیر حرکت ذرّات معلّق برای طوفان جولای 2009

در هفته‎ی اوّل جولای سال 2009، طوفان بسیار گسترده‎ای روی بخش‎هایی از کشورهای عراق و سوریه شکل گرفت که گردوخاک ناشی از آن، بخش گسترده‎ای از کشور، ازجمله تهران را به‎شدّت تحت تأثیر قرار داد. در این مطالعه بر اساس اطلاعات هواشناسی شامل نقشه‌های هواشناسی سطوح استاندارد ترازهای 1000، 850، 700، و 500 هکتوپاسکالی، گزارش‎های همدیدی دیدبانی شده، تصاویر ماهواره‌ای ویژه‎ی گردوغبار و برخی از محصولات مدل‌های منطقه‎ای پیش‎بینی عددی وضع هوا، شرایط هواشناختی مؤثّر در ایجاد طوفان‎های گردوخاک، منابع انتشار و مسیر حرکت ذرّات معلّق ناشی از طوفان هفته‎ی اوّل جولای 2009 بررسی شده است. نتایج حاصله نشان می‌دهند که چشمه‌های اصلی تولید گردوغبار در نواحی شرقی سوریه و شمال‎غربی عراق بوده که با حرکت طوفان به سمت شرق، غلظت ذرّات معلّق افزایش یافته و ایران را تحت تأثیر قرار داده است. الگوهای جوّی مؤثّر بر ایجاد طوفان و انتقال ذرّات معلّق روی کشور عبارتند از: گسترش زبانه‎ی سامانه‎ی کم‎فشار گرمایی از مرکز ایران تا شمال عراق و همچنین بخش‌هایی از جنوب ترکیه و توسعه‎ی سامانه‎ی پُرفشار از روی دریای سیاه تا روی خزر، شمال‌غرب ایران و جنوب‎شرق ترکیه. این الگوی میدان فشار سطح زمین، باعث ایجاد شیو فشاری زیاد بین سامانه‎های کم‎فشار و پُرفشار مذکور شده است و درنتیجه، سرعت باد در روی چشمه‎های تولید گردوخاک افزایش یافته و شرایط مناسبی برای تولید گردوخاک فراهم می‎شود. همراهی این شرایط با عبور امواج ناشی از ناوه‎ی مدیترانه در تراز میانی جو، افزون‎بر اینکه نقش مهمّی در شکل‎گیری طوفان دارد، حرکات صعودی لازم برای بلندشدن ذرّات معلّق و همچنین انتقال این ذرّات به نیمه‎ی غربی و بخش‎های مرکزی ایران را فراهم می‎کند.