مسئولیت بین‌المللی کیفری برای جنایت‌های ارتکابی در خوجالی

رویدادهای قره‌باغ در سال 1988 همراه با تلاش‌های مستمر ارمنستان برای ساختن یک حکومت، به تخریب شهرها، روستاها و قتل و آوارگی صدها نفر از آذربایجانی‌ها از سرزمین مادری خود منجر شد. در 25 و 26 فوریۀ 1992 به‌دنبال بمباران توپخانۀ خوجالی، این شهر به‌دست نیروهای ارمنی تسخیر شد و ارمنستان در قره‌باغ یک عملیات جنگی آغاز کرد. پرسش اصلی این است که با توجه به حقایق ثبت‌شده، نابودی عمدی کسانی که در سال 1992 در شهر خوجالی زندگی می‌کنند، آیا به‌دلیل ملیت و قومیت‌شان انجام گرفت؟ و آیا می‌توان بنابر قوانین بین‌المللی، این رویداد را یک نسل‌کشی نامید؟ اگر چنین باشد، آیا دادگاهی برای محاکمۀ مرتکبان این جنایت صلاحیت دارد؟ و نیز مسئولیت دولت مهاجم در این مورد چگونه خواهد بود؟ این قتل‌عام از جمله جنایت‌های بین‌المللی است که تاکنون دادگاهی برای رسیدگی به آن تشکیل نشده است. در این نوشتار تلاش شده است که رویداد خوجالی از منظر حقوق بین‌المللی کیفری به‌عنوان یکی از جنایت‌های بین‌المللی که سازمان‌های مختلف بین‌المللی و کشورهای متعددی آن را محکوم کرده‌اند، بررسی شود تا ابعاد قانونی و حقوقی این رویداد روشن شود. بدین ترتیب، پس از شرح رویدادها و واکنش کشورها و سازمان‌ها به آن، توصیف حقوقی این رویداد به‌مثابۀ جرمی بین‌المللی با توجه به اسناد و قوانین بین‌المللی صورت می‌گیرد تا مجازات‌های قابل اجرا و مسئولیت بین‌المللی دولت ارمنستان مشخص شود.