مدیریت کوددهی نیتروژن، آبیاری و تراکم کاشت در گیاه دارویی موسیر ایرانی (Allium hirtifolium) با استفاده از روش بهینه سازی مرکب مرکزی

چکیده تعیین مقدار بهینه منابع در اکوسیستم های کشاورزی، علاوه بر کاهش هزینه های تولید و حفظ منابع باعث کاهش آلودگی های زیست محیطی ناشی از مصرف بی رویه این منابع می شود. به منظور تعیین میزان بهینه مصرف منابع نیتروژن، آب و همچنین تراکم بهینه موسیر، آزمایشی در قالب طرح مرکب مرکزی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 90-91 به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی با توجه به سطوح بالا و پائین کود نیتروژن (100 و 300 کیلوگرم کود اوره در هکتار)، آبیاری (1500 و 3500 مترمکعب) و تراکم (10 و 18 بوته در متر مربع) با استفاده از نرم افزار Minitab طراحی شد. عملکرد سوخ موسیر، تلفات نیتروژن، کارایی مصرف نیتروژن و کارایی مصرف آب به عنوان متغیرهای وابسته مورد اندازه گیری قرار گرفتند و با استفاده از یک مدل رگرسیونی، تغییرات این متغیرها تحت تاثیر تیمارها محاسبه گردید. مقدار بهینه کود نیتروژن، آبیاری و تراکم گیاه موسیر بر اساس سه سناریوی اقتصادی، زیست محیطی و سناریوی تلفیقی (اقتصادی- زیست محیطی) برای حصول مقادیر مورد انتظار صفات مورد بررسی تعیین گردید. افزایش کود و سطوح آبیاری باعث افزایش عملکرد غده موسیر و تلفات نیتروژن گردید، در صورتی که افزایش تراکم باعث افزایش عملکرد و کاهش تلفات نیتروژن شد. در سناریوی اقتصادی، مقدار بهینه کود نیتروژن، آبیاری و تراکم به ترتیب برابر با 260 کیلوگرم کود اوره در هکتار، 2227 متر مکعب آب در هکتار و 7/16 بوته در متر مربع برآورد شد. همچنین مقدار بهینه این تیمارها در سناریوی زیست محیطی به ترتیب 100، 1500 و 54/16 و در سناریوی اقتصادی- زیست محیطی به ترتیب معادل 169، 2025 و 7/17 به دست آمد. بطور کلی بنظر می رسد مصرف منابع بر اساس سناریوی تلفیقی به دلیل توجه توام به مسائل اقتصادی و زیست محیطی نسبت به دو سناریو دیگر ارجحیت دارد.