مدیریت پسماندهای جامد شهر بم، قبل و بعد از زلزله پنجم دی ماه سال 1382

مقدمه. سهم ایران از سوانح و پدیده ‌ های نامطلوب طبیعی حدود 6 درصد کل پدیده های جهان است و از آن جا که ایران بر روی قسمت میانی کمربند لرزه خیز آلپ - هیمالیا قرار دارد ، زلزله سهم عمده ای از سوانح را به خود اختصاص می ‌ دهد . پس از زلزله ویرانگر منجیل که منجر به مرگ بیش از 20000 نفر گردید در ساعت پنج و بیست و دو دقیقه بامداد روز پنجم دی ماه 1382 مصادف با 26 دسامبر 2003 زلزله دیگری در شهرستان بم از توابع استان کرمان در جنوب شرقی ایران با شدت 5/6 درجه در مقیاس ریشتر اتفاق افتاد که منجر به مرگ بی ش از 40000 نفر و تخریب حدود %85 شهر و خرابی % 100 خانه ‌ های خشتی و گلی به خصوص در بخش قدیمی شهر شد که در کل، مجموعه خسارات از نظر اقتصادی معادل 5/1 میلیارد دلار ارزیابی گردید . این مطالعه با هدف ارا ئ ی ه راهکارهایی مناسب برای مدیریت پسماندهای جامد در هنگام رخ ‌ دادهای طبیعی منجمله نظیر زلزله در مناطق مختلف کشور انجام شد. مواد و روش­کار. در این مطالعه، مدیریت و میزان پسماندهای جامد تولیدی ، وضعیت جمع آوری و حمل و نقل و دفع آنها قبل و بعد از زلزله بم بر اساس آمار و اطلاعات ب ه دست آمده از مراکز شهرداری ، مراکز بهداشتی استان ، و نیز مشاهده و مصاحبه در شهر بم مورد بررسی قرار گرفت .   نتایج. میزان پسماندهای جامد شهر بم قبل از زلزله حدود 120 تن در روز ، نحوه جمع آوری روش خانه به خانه و حمل و نقل توسط وانت و کامیون و محل دفن 22 کیلومتری شرق شهر در بین کوه های دارستان بوده است که بعد از زلزله میزان پسماند جامد تولیدی به حدود 200 تن در روز رسید . پسماندها پس از جمع آوری از اردوگاه ها به ایستگاه انتقال داده شده و ، سپس به محل دفن سابق منتقل می ‌ شد و در آن جا پسماندها را به طور روزانه آتش می ‌ زدند و نخاله ‌ های ساختمانی نیز به دره ‌ ای در 20 کیلومتری شهر منتقل می ‌ شد ؛ اما به دلیل عدم نظارت در طول جاده بم _ - براوات پخش می ‌ شد.   بحث. دو عملکرد مدیریتی در رابطه با ضایعات زلزله و مدیریت پسماندهای تولیدی عبارتند از اقدامات پیش از وقوع و اقدامات پس از وقوع زلزله که در ارتباط با مدیریت ضایعات تولیدی این نکته را باید توجه داشت که هر گونه برنامه ‌ ریزی از قبل تعیین شده در برابر زلزله و ضایعات آن می تواند مشکلات و هزینه های اضافی را کاهش دهد و با توجه به تجارب ب ه دست آمده از زلزله بم و موارد و مشکلات موجود ، ارا ئ ی ه راه کارهای اساسی در مدیریت پسماندهای جامد قبل و بعد از زلزله می ‌ تواند راهگشای مناسبی در این زمینه باشد.