مدلسازی بومگردی در تفرج متمرکز با استفاده از آنالیز تحلیل سلسله مراتبی و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منطقه ونایی بروجرد از استان لرستان

یکی از مهم­ترین مراحل در برنامه­ریزی تفرجی در صنعت اکوتوریسم ارزیابی و تعیین مناطق مناسب برای تفرج با توجه به توان اکولوژیکی سرزمین است. زیرا برنامه­ریزی زیست‌محیطی بدون تعیین و ارزیابی توان اکولوژیکی سرزمین امکان‌پذیر نمی­باشد. هدف از مطالعه حاضر مدلسازی شایستگی گردشگری متمرکز حوزه آبخیز ونایی شهرستان بروجرد در استان لرستان می‌باشد. این تحقیق در سال 1394 بصورت کتابخانه‌ای، پرسشنامه‌ای و میدانی صورت گرفت. با استفاده از سوابق کتابخانه‌ای، نظرات متخصصین و استخراج نظرات گردشگران از پرسشنامه استاندارد و نیز از طریق آنالیز تحلیل سلسله مراتبی (AHP) با نرم‌افزار Expert Choice، ابتدا عوامل موثر بر گردشگری رتبه‌بندی شدند. سپس لایه‌های اطلاعاتی و مکانی متناظر هر عامل از طریق منابع موجود مانند نقشه‌های توپوگرافی، تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌ها، استفاده از اطلاعات ادارات منطقه و نقشه‌های پایه مانند مدل رقومی ارتفاعی، شیب، جهت و ... در محیط نرم‌افزار ArcGIS تلفیق شدند. معیارهای مورد بررسی به دو دسته کلی فیزیکی و غیرفیزیکی تقسیم شدند. در مجموع با توجه به نوع گردشگری متمرکز 22 معیار مورد ارزیابی قرار گرفته و نقشه‌های هر کدام جداگانه در محیط نرم افزار تولید و بر اساس رتبه‌بندی با هم تلفیق شدند. نتایج آنالیز تحلیل سلسله مراتبی نشان داد که مهم‌ترین زیر معیار در معیار فیزیکی، حساسیت خاک به فرسایش است که ضریب 431/0 را به خود اختصاص داد و زیر معیارهای فاصله و اسکان هر کدام با ضریب 028/0 کم‌اهمیت‌ترین معیار بودند. همچنین نتایج نشان داد که کم اهمیت‌ترین و مهمترین زیر معیار در معیار زیستی به‌ترتیب خصوصیات جوامع و امنیت با ضرایب 033/0 و 56/0 بود. نتایج مدل نهایی نشان داد که وسعت مناطق با شایستگی بالا و نامناسب تقریبا با هم برابر هستند به نحوی که 1457 هکتار از سطح منطقه معادل 85/24 درصد در طبقه S1 یا شایسته، 1751 هکتار برابر با 86/29 درصد در طبقه S2، 1200 هکتار معادل 46/20 درصد در طبقه S3 و 1456 هکتار برابر با 83/24 درصد در کلاس غیرشایسته یا N قرار گرفتند. در مجموع باید گفت که شیب و کوهستانی بودن منطقه مهم‌ترین عامل محدودیت در تفرج متمرکز است و چشم‌انداز، قله‌های زیاد، تنوع گیاهی و باغات و مزارع عوامل افزایش گردشگری متمرکز می­باشد. با آموزش راهنمایان محلی در مسیرهای مناسب می‌توان عامل محدودیت شیب را کم کرد.