فلک‌ریز و فلک‌خیز است کولاب

«فلک» سرود مردمی ختلانیان منطقۀ کولاب است که با نام‌های «رازهای عرفانه»، «ندای ملکوت»، «راز و نیاز»، «فراق یوسف»، «شور قیامت»، «فریاد دوری‌ها» و «آوای شوریده‌ها» مشهور جهانیان شده است. بعدها این سرودۀ عارفانه به‌نام «سرودۀ عارفان بلخی» مشهور می‌شود. «فلک» اصلاً محصول تفکر شعرای صوفی‌طبع و از رازهای ملکوتی آن‌ها در مراقبت از نفس و ارتباط روحانی با خالق ازلی بوده است. آغازگر بزم فلک، نظم و نظام عارفانه و لحن برا و عاشقانه و صدای «یاهو» گفتن صوفیان بود و اساساً «سرودۀ فلک» ترانۀ عارفانه بوده که هرکسی نمی‌توانسته است به عمق آن فرورود و بیشتر شنوندگان آن را شاگردان مکتب‌های حرفه‌ای و استادان تشکیل می‌دادند. چکن‌دوزی کولابی نیز مطابق برخی از منابع تاریخی بسیار قدیمی، نمادی از سرودهای فلک است. نگارنده معتقد است که مکتب فلک‌سرایان ختلان قدیم تا به امروز درحال رشد و ترقی بوده و ختلانیان این امانت را از گذشتگان خویش در طول قرن‌ها به میراث گرفته و ارج نهاده و نگاه داشته‌اند و بر این باور است که کولاب باستانی فلک‌ریز و فلک‌خیز است و شناخت بیشتر این منطقۀ باستانی از این نظر نیازمند پژوهش‌های بیشتری است.