غلظت آستانه زیست محیطی فسفر برای برخی خاک‌های آهکی استان آذربایجان شرقی

برای ارزیابی پتانسیل حرکت فسفر از یک منطقه به آب­‌های سطحی، چه از طریق رواناب سطحی یا زهکش زیرزمینی،  یک شاخص عملی مورد نیاز است. درجه اشباع فسفر، که میزان فسفر جذب‌­شده به خاک را به ظرفیت جذب آن ارتباط می‌دهد، می­‌تواند شاخص مناسبی از توانایی رهاسازی فسفر آن خاک باشد. برای خاک‌­های کشور، تا کنون روش‌­های محاسبه درجه اشباع فسفر به­‌کار گرفته نشده است. اهداف این پژوهش، توسعه شیوه­های محاسبه درجه اشباع فسفر برای خاک­‌های آهکی اطراف شهرستان­‌های بستان­‌آباد، سراب و هریس استان آذربایجان ­شرقی واقع در زیرحوضه دریاچه ارومیه؛ به‌دست آوردن مقادیر درجه اشباع فسفر برای خاک­‌های آهکی و ارزیابی درجه اشباع فسفر با استفاده از فسفر محلول به‌عنوان شاخص پتانسیل هدررفت فسفر از طریق رواناب می­‌باشد. به این منظور، از 30 نقطه از مناطق یاد­شده که فسفر آن­‌ها در دامنه وسیعی قرار داشت، نمونه­‌برداری خاک از لایه سطحی انجام شد و پس از تعیین ویژگی­‌های بافت، واکنش، کربن آلی و آهک نمونه‌­های خاک، با استفاده از چهار روش اندازه­‌گیری یا عصاره­‌گیری  فسفر خاک و چهار روش برای تعیین ظرفیت جذب آن، 16 شکل گوناگون از درجه اشباع فسفر به‌­دست آمد. درجه اشباع فسفر این خاک­‌ها از 0.06 تا 33.49 درصد (میانگین 8.14 درصد) نوسان داشت. همبستگی معنی­‌داری بین فسفر محلول در آب و انواع درجه­های اشباع فسفر محاسبه­ شده وجود داشت. غلظت آستانه فسفر از بین چهار عصاره­گیر، برای عصاره‌گیرهای اولسن، مهلیچ 3 و سلطان­پور به­جز در رابطه­هایی که میزان منیزیم به‌عنوان عامل فسفر جذب شده بوده است، در دامنه 0.4 تا 33 درصد و برای عصاره­گیر اکسید آهن، فقط در رابطه­‌ای که مجموع کلسیم همراه منیزیم عامل جذب بوده‌­اند، برابر با 1.3 درصد به‌‍­دست آمد. خاک‌­هایی که درجه اشباع فسفر آن‌­ها، بالاتر از حد آستانه باشد، مستعد هدررفت فسفر محلول از طریق جریان سطحی و آبشویی و نتیجه تشدید پدیده غنی‌­شدن آب­‌ها در حوزه­‌های آبخیز می­‌باشند و باید جهت مهار وقوع این پدیده متناسب با در نظر گرفتن شرایط گوناگون حوضه، عملیات مدیریتی در آن­‌ها اعمال شود.