عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش گونه Prangos ferulacea Lindl. در مراتع استان اردبیل

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل محیطی مؤثر بر پراکنش گونه Prangos ferulacea در مراتع استان اردبیل بود. برای این منظور هفت رویشگاه جنس جاشیر شناسایی شد که در 3 رویشگاه گونه مورد نظر وجود داشت. علاوه بر مکان­های حضور گونه، در مجاورت هر رویشگاه در مکان­های عدم­حضور گونه، نیز نمونه­برداری از خاک و پوشش گیاهی انجام شد. در مکان­های نمونه­برداری 3 ترانسکت به­طول 100 متر مستقر و در طول هر ترانسکت در 10 پلات چهار مترمربعی درصد تاج پوشش و تراکم گونه تعیین شد. نمونه خاک از ابتدا، وسط و انتهای هر ترانسکت برداشت شد. در مکان­های نمونه­برداری ارتفاع از سطح دریا، شیب، جهت شیب و در آزمایشگاه برخی خصوصیات خاک از قبیل ازت، فسفر، پتاسیم، ماده آلی، pH، EC و بافت خاک تعیین شدند. برای مقایسه مکان­های حضور و عدم‌حضور گونه در هر رویشگاه، مقایسه رویشگاه­ها، طبقه­بندی مکان­های حضور و عدم حضور گونه و تعیین اهمیت پارامترها به­ترتیب از آزمون t مستقل، تجزیه واریانس، روش تجزیه خوشه­ای و آنالیز تشخیص استفاده شد. نتایج آزمون t نشان داد که تمام متغیّرها بجزء دما و بارندگی تفاوت معنی­داری دارند. با توجه به نتایج، گونه در مکان­های مرتفع، شیب زیاد و ماده آلی بالا انتشار بیشتری دارد و بیش‌ترین تراکم گونه در مناطق با ارتفاع متوسط بیشتر از 1790 متر، شیب بالای 80 درصد، بارندگی 358-227 میلی­متر، دمای متوسط سالانه 11-9 درجه سانتی­گراد و ماده آلی 35/1-98/0 درصد مشاهده گردید. گونه در مناطق با نیتروژن و پتاسیم بالاتر و در خاک­های لومی سازگاری بیشتری دارد. نتایج آنالیز تشخیص نشان داد در درجه اول به­ترتیب بارندگی، دما، شیب، ارتفاع و جهت شیب و در درجه دوم خصوصیات خاک اهمیّت دارند. از نتایج این تحقیق می­توان در استفاده از گونه برای اصلاح و احیاء مراتع با شرایط اکولوژیکی مشابه استفاده نمود.