طرح‌ریزی الگوی تجاری خرمای ایران؛ کاربرد مزیت‌های تجاری و تئوری ساختار بازار

مقاله‌ی حاضر با استفاده از شاخص‌های مزیت نسبی صادراتی، مزیت وارداتی، نسبت‌های تمرکز و هرفیندال-هیرشمن، به بررسی الگوی تجاری و ساختار بازار محصول خرما در ایران و جهان در دوره زمانی 2011-1992 می‌پردازد. نتایج نشان می‌دهد، ساختار بازار جهانی و ساختار بازار صادراتی ایران در این دوره رقابتی‌تر شده و با وجود کاهش مزیت، همچنان خرمای ایران در بازار جهانی دارای توان رقابت‌پذیری است. نتایج همبستگی نیز نشان‌دهندۀ رابطۀ منفی مزیت صادراتی صادرکنندگان برتر، پاکستان، فرانسه و آلمان با ایران است که به معنی رقابت این کشورها در بازارهای هدف مشترک است. شایان ذکر است، بررسی همبستگی مزیت صادراتی ایران و رقیبان آن با مزیت وارداتی واردکنندگان برتر بیانگر بی‌رقیب بودن ایران در بازار کشورهای امارات، روسیه، امریکا، استرالیا و هنگ‌کنگ است. زیرا هیچ یک از رقیبان صادراتی ایران با کشورهای نام برده رابطه‌ای همسو ندارند. همچنین مزیت صادراتی ایران با مزیت وارداتی کشورهای امارات، روسیه، استرالیا و نیوزیلند رابطه مثبت و معنی‌داری دارد. این رابطه بین ایران با پاکستان، انگلستان، آلمان، مالزی و سوئد منفی است که احتمال از دست دادن این بازارها برای ایران را نشان می‌دهد. لذا، پیشنهاد می‌شود ایران با استفاده از بهبود نظام بازاریابی با بسته‌بندی‌های مناسب محصول خرما و اجرای سیاست‌های حمایتی تولیدی (پوشش بیمه‌ای، اعطای تسهیلات بانکی و حمایت از صنایع فراوری) و تجاری (مشوق‌های صادراتی به‌ویژه در مورد محصولات بسته‌بندی شده) مناسب سهم صادراتی خود را در بازار جهانی پایدار کرده و با یافتن بازارهای جدید در پی توسعه سهم ایران در بازارهای جهانی باشد.