صفات ذات از دیدگاه اشاعره، معتزله و تشیع
نویسنده
چکیده مقاله:
در این مقاله صفات ذات الهی از منظر سه فرقهی مهمّ کلامی اسلام، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. اشاعره قائل بهصفات زاید بر ذات خداوند (تشبیه) بوده ولی معتزله بهنفی صفات و نیابت ذات از صفات (تنزیه) معتقد است و تشیع نیز جمع بین تشبیه و تنزیه، عینیت صفات با ذات را پذیرفته است. ملاصدرا با استفاده از قاعدهی «بسیط الحقیقة»، عینیت صفات با ذات را نیک بیان کرده و کوشیده است تا اختلاف اشاعره و معتزله را بهگونهای با هم جمع کند. از این دیدگاه، صفات خداوند بهلحاظ وجود، با ذات متحد اما بهلحاظ مفهوم، با هم مغایرند. معتزله مانند شیعه، قدرت را صفت پایه دانسته که بر اساس آن، بهترتیب صفات علم و حیات نیز اثبات میشود، ولی اشاعره بر پایهی حیات، صفات دیگر مثل قدرت، علم و اراده را اثبات میکنند. همهی فرق، ذات اقدس حق را ازلی و ابدی، غنی بالذات و عالم و قادر بهمسموعات و مبصرات میدانند و در توحید ذاتی اختلاف چندانی ندارند؛ ولی در توحید صفات، بین آنها اختلاف دیده میشود؛ اشاعره کثرت را پذیرفتهاند، ولی معتزله طرفدار توحید اند. اشاعره، ارادهی الهی را مطلقاً از صفات ذات میدانند، ولی معتزله تحت تأثیر ظاهر برخی روایات، آن را مطلقاً از صفات فعل بر میشمرند. اما شیعه با تحلیل دقیقی اراده را در دو معنای حب ذات، از صفات ذاتیه، و تصمیم گیری بهمعنای صفت فعل تحقیق کرده است. معتزله و برخی از متکلمان امامیه کلام الهی را بهمعنی «ایجاد کلام» و یا «قدرت بر تکلّم» و در نتیجه صفت فعل میدانند. از دیدگاه اشاعره، کلام الهی معنایی قائم بهذات حق تعالی موسوم بهکلام نفسی و مدلول کلام لفظی است. ولی بهاعتقاد حکما، مجموع جهان، اعم از مجرد و مادی، کلام تکوینی اویند.
منابع مشابه
اخلاق از دیدگاه اشاعره و معتزله
در علم اخلاق، از حسن و قبح سخن میرود و اخلاق بر اخلاق از دیدگاه اشاعره و معتزله مدار حسن و قبح میچرخد، اعم از آنکه در حوزۀ عقاید یا اوصاف نفسانی و یا افعال باشد. نگارنده در مقالۀ حاضر، اخلاق را از دیدگاه دو مکتب کلامی اشاعره و معتزله بررسی کرده است. معتزله به حسن و قبح ذاتی و عقلی افعال معتقدند و آن را از لوازم اساسی عدل الاهی میدانند. آنان همۀ افعال الاهی را حَسَن و زیبا میدانند و برآنند ک...
متن کاملاخلاق از دیدگاه اشاعره و معتزله
در علم اخلاق، از حسن و قبح سخن می رود و اخلاق بر اخلاق از دیدگاه اشاعره و معتزله مدار حسن و قبح می چرخد، اعم از آن که در حوزۀ عقاید یا اوصاف نفسانی و یا افعال باشد. نگارنده در مقالۀ حاضر، اخلاق را از دیدگاه دو مکتب کلامی اشاعره و معتزله بررسی کرده است. معتزله به حسن و قبح ذاتی و عقلی افعال معتقدند و آن را از لوازم اساسی عدل الاهی می دانند. آنان همۀ افعال الاهی را حَسَن و زیبا می دانند و برآنند که...
متن کاملشفاعت از دیدگاه فرق مختلف اسلامی (اشاعره ، معتزله، تشیع و وهابیت )
با توجه به دریافت معنای شفاعت مبنی بر وساطت انبیاء و اولیای الهی به اذن خدا برای نجات گناهکارانی که در عین گناهکار بودن رابطه ایمانی خود را با اولیاء خدا قطع نکرده اند و با بررسی آراء بزرگان فرق مختلف اسلامی بویژه کنکاش در اعتقادات فرقه ضالّه وهابیت که با شبهه افکنی و متهم ساختن مسلمانان به شرک ، آنهم به واسطه اعتقادشان به اموری همچون توسل ، شفاعت، تبرک و زیارت قبور مطهر پیامبر(ص) و سایر اولیاء ...
15 صفحه اولبهشت و جهنم از دیدگاه فرق اسلامی ( شیعه، معتزله، اشاعره )
بهشت و جهنّم از مهم ترین باورهای دینی است که جزئیات آن مورد تضارب آراء متکلمان اسلامی در فرقه های گوناگون قرار گرفته است. ما در این رساله، طی چهار فصل به بررسی تطبیقی ـ تحلیلی این موضوع، از دیدگاه سه فرقه ی مهم کلامی: شیعه، معتزله و اشاعره پرداخته ایم. بعد از بیان کلیات این موضوع در فصل اوّل، فصل دوّم به مسأله ی وجود فعلی بهشت و جهنّم و جایگاه این دو کانون اختصاص یافته است؛ به جز ابوهاشم جبّائی، قا...
15 صفحه اولذات و صفات و رؤیت و خیر و شرّ و جبر و اختیار در کتب کلامی زردشتی و مقایسه آن با مقالات و آراء اشاعره و معتزله
رساله بر اساس عناوین تعیین شده در کتب کلاسیک کلام اسلامی و مقایسه آنها با عناوین مشابه در کتب کلامی زردشتی تنظیم شده است . بدین ترتیب که مسائل کلام زردشتی از متون استخراج شده و ضمن ترجمه آنها و تطبیق و مقایسه آنها با زبانهای اروپایی ، معادلهای مناسب آنها در کلام اساسی آورده شده است . تعریف کلام و تفاوت آن با فلسفه ، کلام زردشتی و تکوّن ، معرفت شناسی کلامی ، مسئله ذات و صفات و رویت ، رعایت صلاح ...
متن کاملتبیین رابطه صفات ذاتی و ذات واجب از دیدگاه ملاصدرا
چکیدهپیرامون صفات ذاتی خداوند دو دیدگاه عمده وجود دارد. فلاسفه اسلامی قبل از صدرا و متکلمان امامیه عینیت صفات و ذات را برگزیدند. دسته ای از متکلمان غیر امامیه مانند اشاعره و کرامیه قائل به زیادت صفات بر ذات شدند ملاصدرا با رد کردن دیدگاه متکلمین غیر امامیه ادعای فلاسفه و متکلمان امامیه قبل از خود را که تنها با مبنا قرار دادن بساطت ذات، کثرت صفات را از ذات واجب نفی کردند؛ برگزید و ادعای عینیت صف...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 2 شماره 5
صفحات 29- 57
تاریخ انتشار 2006-02-20
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023