شهر اصفهان، از نگاه جغرافی نویسان مسلمان (سدۀ سوم تا هشتم)

پس از فتح ایران به دست عرب‌های مسلمان، مسئله‌ای که در سطوح مدیریتی امپراتوری به‌ وجود آمده بود، شناخت سرزمین‌های فتح شده و داشتن تصویری روشن از راه‌ها و آبادی‌های‌ آن بود. بدین سبب، دانش جغرافیای تاریخی از حدود قرن سوم هجری شکل گرفت. سیاحان‌ و جغرافی نویسان مسلمان، چه به صورت مشاهدۀ شخصی و چه با پرسش از مسافران نقاط دور و نزدیک جهان اسلام، موفق شدند دست به جمع‌آوری اطلاعات مربوط و در نهایت نگارش‌ کتاب‌هایی ارجمند در این خصوص بزنند. این نوشته‌ها-که از سدۀ سوم تا هشتم هجری‌ در دوره‌های متمادی به وجود می‌آمد- بالغ بر ده‌ها جلد کتاب است که در آن‌ها، می‌توان‌ روند رشد و تکامل هر شهر یا منطقه را ترسیم کرد. در این نوشتار، سعی شده است تصاویر و گزارش‌های مربوط به شهر/منطقۀ اصفهان، با مراجعه به شانزده اثر جغرافیای تاریخی (از قرن‌ سوم تا هشتم) بررسی شود و در طی آن، روند رشد و حرکت شهر/منطقۀ اصفهان بیان گردد. گفتنی است که این روند، هم شامل جغرافیای انسانی و هم طبیعی می‌شود.