سیکلون حرارتی لوت و تأثیر آن در لندفرم‌های بادی (ایده‌ای درحوزه دانش ژئومورفولوژی ایران)

پهنه وسیعی از بخش‌های مرکزی ایران در قلمرو شرایط اقلیمی خشک و بیابانی قرار دارد. توپوگرافی نسبتاً هموار و پست، خشکی محیط و استمرار وطول تونل باد در این ناحیه موجب غلبه فرایند فرسایش بادی در این مناطق شده است. مشخص‌ترینلندفرم حاصل از این فرایند، تمرکز توده‌های بزرگی از ماسه‌های بادی( ارگ‌ها) است. تاکنون علل تشکیل و تمرکز این توده‌های ماسه‌ای را توپوگرافی سطحی، جهت وزش باد و وجود موانع و شرایط بادپناهی می‌دانستند. بررسی ها ومطالعات اخیر نشان میدهد که برخلاف تصور رایج توجیه بوجد امدن چنین پدیده گسترده و کم نظیری نیاز مند یک بازنگری وطرح مدلی اقلیمی در مقیاس منطقه ایست و اثبات تطبیق مورفولوژی بادی و مکان‌گزینی ارگ لوت در موقعیت کنونی با تمسک به چنین دلایلی تبیین پذیر نیست. ضرورت چنین اصلی سبب بررسی های دقیق تری برمبنای مطالعات ژئومرفیک شامل باز شناسی پدیده ها توسطعکس‌های هوایی، تصاویر ماهواره‌ای، نقشه‌های توپوگرافی وتحلیل مورفومتری و مورفولوژی تپه‌های ماسه‌ای و سایر لندفرم‌های بادی به عنوان شاخصی برای تعیین ویژگی های باد غالب در منطقه گردید. حاصل این بررسی ها که گستره وسیعی از دشت لوت ایران را شامل گردید نشان دادکه ایجاد چنین پدیده ای مستلزم وجود یک سیستم اقلیمی محلی در مقیاس منطقه ای ایست وتسلط یک سلول کم فشار حرارتی تابستانی در چاله لوت بوجود امدن ارگ را امکان پذیر ساخته است. فرم اشکال ارضی دشت لوت به عنوان گرم‌ترین نقطه کره زمین بیشتر تحت تاثیر یک سیستم اقلیمی خودساخته محلی است زیرا تحدب برخان-ها و مورفولوژی سایر اشکال فرسایش بادی و تفسیر داده‌ها، نشانگر راستای وزش باد غالب در هر نقطه است و نتایج حاصل از بررسی ها نشان می‌دهد که تصویر فضایی مورفولوژی توده‌های ماسه‌ای لوت ایران به عنوان بزرگ‌ترین توده ماسه‌ای در پهنه ایران، الگویی را ارائه می‌کند که از طریق آن می‌توان موقعیت یک سامانه کم فشار حرارتی و همرفتی محلی حاکم بر چاله لوت را به خوبی شناسایی نمود. وجود این سامانه و نقش آن در تکوین لندفرم‌های فرسایش بادی لوت می‌تواند به سایر ریگ‌های موجود در ایران مرکزی تعمیم یافته و دیدگاه‌های پیشین را بازنگری نماید. به عبارت دیگر نظریه جدید ثابت می‌کند عواملی را که تا این زمان به عنوان عوامل موثر در مکان‌گزینی توده‌های ریگ ایران بر شمرده‌اند عوامل اصلی نبوده بلکه نقش اصلی را موقعیت سامانه کم فشار حرارتی ایفا می‌کند که در طول دوره گرم سال بر منطقه لوت تسلط دارد.