سوانح طبیعی؛ نگاهی به پیامدهای اقتصادی خشکسالی، زلزله و سیل در عصر ناصری

از جمله مهم‎ترین تحوّلات تاریخ اجتماعی ایران، وقوع حوادث و سوانح طبیعی است. تاریخ‎نویسی ایرانی، به‎رغم نقاط قوت خود در تعدّد و تنوّع، به علت بی‎توجهی به شرح سوانح و بلایای طبیعی محل نقد جدی است، زیرا این حوادث طبیعی نقطۀ شروع بسیاری از تحوّلات تاریخی بوده‎ است. لذا، پژوهش پیش رو می‎کوشد تا این برش از تاریخ اجتماعی را که منشأ تحوّلات فراوانی بوده، در دوران حکومت ناصرالدین‎شاه قاجار (1264 - 1313ق) نمایان سازد. مسئلۀ محوری پژوهش آن است که سوانح خشکسالی، زلزله و سیل چگونه و به چه میزان نظام اقتصادی عصر ناصرالدین‎شاه را تحت‎تأثیر قرارداده‎است؟ نزدیک‎شدن به پاسخ‎هایی برای پرسش اساسی این تحقیق، نیازمند پژوهشی تاریخی با شیوه‎های توصیفی ـ تحلیلی بوده و شیوۀ گردآوری اطلاعات آن نیز کتابخانه‎ای است. یافته‌‌های پژوهش حکایت از آن دارد که این مقطع از تاریخ ایران (1264 - 1313ق) حوادث و سوانح طبیعی زیانبار و مخربی را چون خشکسالی، زلزله و سیل تجربه کرده که خود نتایج و پیامدهای ناگواری مانند قحطی، شیوع بیماری‎های فراگیر و کاهش جمعیت را در پی داشته ‎است؛ مهم‎تر آن‌که این بلایای طبیعی تأثیر نسبتاً زیادی در تضعیف نظام اقتصادی و معیشت مردم در دوران ناصری گذاشته ‎است.