«زبدة البیان» و «تفسیر قرطبی» در نگاه تطبیقی
نویسنده
چکیده مقاله:
مقایسه تطبیقى شیوه دو فقیه در استنباط احکام از آیات قرآن بین تفسیر "زبدة البیان فى احکام القرآن" اثر محقق اردبیلى و "الجامع لأحکام القرآن" اثر قرطبى است. این دو کتاب از معروفترین تفاسیر فقهى یا آیات الأحکام‌اند. نویسنده به نُه تفاوت عمده بین این دو اثر اشاره مى‌کند و سپس به مقایسه آنها در موضوعات گوناگون مى‌پردازد. قرطبى، قصه‌ها و سرگذشت‌هاى مربوط به آیات قرآن را حذف کرده و اردبیلى نیز، تواریخ و قصص را جز مواردى که با شأن نزول ارتباط دارند، حذف کرده است. قرطبى اقوال دانشمندان را به آنان استناد مى‌دهد و اردبیلى جز در مورد اقوال علماى امامیه، همین سنّت را دارد. قرطبى از تعصب‌ورزى به دور است. هر دو، تفسیر به رأى را جایز مى‌دانند و تفسیر را محدود به تفسیر روایى نمى‌دانند. قرطبى برخلاف اردبیلى به قراءات شاذ اشاره مى‌کند. هر دو از لغات و به کارگیرى آن در تفسیر سود مى‌جویند. در هر دو تفسیر، پس از آیات قرآن، در کشف فروع هر حکم و انتخاب قول صحیح‌تر از میان اقوال، به احادیث حاکى از سنّت توجه شده و پس از آن، اجماع مد نظر قرار گرفته است. البته اجماع مورد نظر اردبیلى برخلاف قرطبى، ارزش تبعى دارد. یعنى به شرطى حجت است که کاشف از سنّت باشد. اردبیلى از عقل به عنوان دلیل مستقل و یا مشترک بسیارى از احکام و فروعات فقهى در کنار نصوص و اجماع علما، یاد مى‌کند. امّا قرطبى از دلیل عقلى بهره نمى‌جوید. در عوض از قیاس و استحسان و مصالح مرسله کمک مى‌گیرد. در ادامه نویسنده، نقش اصول فقه در استنباط احکام قرآنى را از نگاه هر دو مفسّر در موضوعات نصّ و ظاهر، تخصیص عام به خبر واحد و مشهور و متواتر، تخصیص عمومات به وسیله عرف و عادت، مدلول صیغه امر و فتواى صحابى مورد بررسى قرار داده است.
منابع مشابه
بررسی تطبیقی روش تفسیر روایی، در دو تفسیر طبری و ابن‌کثیر (جامع البیان و القرآن العظیم)
مقایسه تطبیقی بین اندیشههای متفکران در هر علمی یکی از عوامل فتح دریچههای علم به روی آیندگان است و علم تفسیر نیز از این قاعده مستثنی نیست از رهگذر این تطبیق‌ها، منشأ اصلی یک اندیشه و یا اثرپذیری یک مفسر از مفسر دیگر و هم‌چنین تحول موضوعهای تفسیری آشکار میشود؛ لذا نویسندگان این نوشتار در پی آن هستند تا اثرپذیری روش دو مفسر، طبری و ابن‌کثیر از اهل سنت که هر دو مورخ و محدث بزرگی بودهاند را نس...
متن کاملسیری در تفسیر «اطیب البیان»
افزایش کتاب‌های تفسیر قرآن در قرن معاصر با سبک و سیاقی یکسان و با سخنانی همسان، گمان هم‌طرازی را در نگاه نخستین در میان آنها تداعی می‌نماید. گشایش و صیقل آیینه نقد و بررسی، این هنر را دارد که برجستگی‌ها و کاستی‌های هر یک نسبت به دیگری را آشکار نموده، و اهل مطالعه و دانش و پژوهش را در انتخاب مسیر رهنمون باشد. این قلم در همین راستا چشم‌اندازی بر تفسیر اطیب البیان دارد که به دست فقیه و مفسر شیعی ...
متن کاملتفسیر تطبیقی آیه «انذار» از نگاه فریقین
آیه: (وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ) «شعراء/214» یکی از مهمترین آیاتی است که مأموریت رسول خدا را در مورد دین اسلام و انذارخویشان همراه با تعیین جانشین، به منظور پایه‌گذاری آن درنخستین هسته مرکزی اسلام درآغاز بعثت، بیان می‌کند.این،نخستین آیه‌ای است که درروزهای آغازین،پیامبر را به انذارخویشان نزدیک خود دستورمی دهد وبا وجود فراگیر بودن انذار، به دلایلی،ازبستگان نزدیک وی، آغاز میشود. تفسیر درست آیه و ا...
متن کاملنقش و جایگاه عقل در تفسیر الجامع لأحکام القرآن قرطبی
تفسیر قرطبی، در دسته‌بندی تفاسیر، در گروه تفاسیر فقهی جای می‌گیرد و افزون بر مباحث فقهی مباحث گوناگون دیگری را نیز در خود جای داده است. یکی از موضوعات جالب توجه این تفسیر عقل است و جایگاه آن در سه حوزۀ فقهی، کلامی، و تفسیری قابل بررسی است. قرطبی در مقام نظر مجالی برای ورود عقل در حوزه‌های فقهی و کلامی نمی‌بیند، اما در عمل در مواردی به دلیل عقلی استناد کرده است. وی در حوزۀ قرآنی نقش پررنگی برای ...
متن کاملثعلبی و تفسیر او الکشف و البیان عن تفسیر القرآن
ابواسحاق ثعلبی، از مفسران بزرگ نیشابور در قرن چهارم و پنجم هجری است . تفسیر او با نام الکشف والبیان عن تفسیر القرآن نقش مهمی در سیر نگارش های تفسیری و کلامی در سده های بعدی داشته است . دراین مقاله ضمن مروری کوتاه بر حیات علمی و فرهنگی ثعلبی و معرفی اجمالی آثار وی، مه م ترین اثر اویعنی تفسیرش به تفصیل معرفی شده است . این معرفی شامل بررسی منابع و روش تفسیری ثعلبی، بیان جایگاهو اعتبار الکشف و البی...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 4 شماره 13-14
صفحات 348- 377
تاریخ انتشار 1998-07-23
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023