روش های تحقیق ترکیبی به عنوان سومین جنبش روش شناختی: مبانی نظری و اصول عملی

تحقیق با روش‫های ترکیبی، متأخرترین جهت‫گیری روش‫شناختی در علوم اجتماعی‎ـ رفتاری معاصر است، که به دنبال دوره‫ای نسبتاً طولانی از مناقشه‏های بین دو رویکرد پارادایمی کمّی‫گرا و کیفی‫گرا، ظهور پیدا کرده است. این نوع تحقیق که از نظر فلسفی مبتنی بر رویکرد پراگماتیسم است، با تاکید بر همگرایی پارادایمی و اجتناب از موضع‫گیری‫های کمّی‎ـ کیفی متعارف، در صدد ترکیب هر دو رهیافت کمّی و کیفی در یک مطالعه واحد به‏طور همزمان، متوالی یا تغییرپذیر است. روش‫شناسی ترکیبی گرچه به‏طور ضمنی از دهه 1960 با عناوین متفاوت به کار رفته است، اما آن به‏طور رسمی در یک دهه اخیر آغاز شده و در طول چند سال گذشته بسط و گسترش یافته است. این نوع تحقیق دارای واژگان جدید، اصول، مراحل و طرح‫های خاصی است که با طرح‫های کمّی و کیفی متعارف متفاوت می‫باشد. بر این اساس، این مقاله ابتدا به خاستگاه تاریخی و برخی تعاریف از این روش اشاره می‫کند، سپس ضمن ارایه انواع طرح‫های ترکیبی استقرایی و قیاسی، طرح‎های شش‫گانه ترکیبی شامل طرح‫های ترکیبی همزمان‎ـ زاویه‫بندی، همزمان‎ـ لانه‫کرده، همزمان‎ـ تغییرپذیر، متوالی‎ـ تبیینی، متوالی‎ـ اکتشافی و متوالی‎ـ تغییرپذیر معرفی شده و شیوه اجرای آنها نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه مقاله، برخی ابعاد یک تحقیق ترکیبی نوعی شامل اهداف، سؤال‏ها و فرضیه‏ها، جایگاه نظریه، روش‫های نمونه‫گیری ترکیبی، روش‫های ترکیبی گردآوری و تحلیل داده‫ها، مراحل اجرا و نگارش گزارش تحقیق ترکیبی، و در نهایت اعتبار گزارش‎های تحقیق با روش‎های ترکیبی و شیوه‫های نه‫گانه اعتبارسنجی آن مطرح و بررسی شده‫اند. در پایان مقاله، خلاصه‏ای از یک تحقیق ترکیبی انجام‏شده عنوان شده است.