روش هاى ریاضى ارزیابى گالى

بیش از نیم قرن است که فن‏آورى پیش‏ بینى و مدل ‏سازى فرسایش خاک به عنوان ابزار ارزشمندى در طراحى حفاظتى، طرح‏ هاى مهندسى و توسعه تحقیقات به کار برده مى ‏شود. این فن‏آورى در بردارنده معادلات ریاضى است که تخمین‏ هایى از متغیرهاى وابسته فرسایش (تلفات خاک، تولید و نشست رسوب) را به صورت تابعى از متغیرهاى مستقل (چهار فاکتور اصلى، اقلیم، خاک، توپوگرافى ونوع کاربرى) محاسبه مى‏ کنند. پارامترها در این معادلات مشتمل بر نماها و ضرایبى هستند که مقادیر ارزشى متغیرهاى مستقل را به عنوان بخشى از محاسبات ریاضى تعیین یا اصلاح مى‏ کنند که برخى از آنها مقادیر تجربى هستند که براساس داده‏ هاى پایه تهیه شده ‏اند و برخى دیگر داراى تعاریف فیزیکى مرتبط با فرایندهاى فرسایش مى‏ باشند. نمادهاى ریاضى و توالى منطقى از دیگر ویژگی هاى مدل هاى ریاضى هستند. به طور کلى مدل هاى ریاضى فرسایش شامل  مدل های مشتق از رگرسیون، مدل هاى شاخص ه‏اى و مدل هاى فرایند مى‏ باشند. در مورد فرسایش خندقى علاوه بر روش هاى تجربى، چندین مدل ریاضى نیز ارائه شده است که در همه آنها قانون بقاء جرم یا معادله پیوستگى به عنوان معادله کنترل کننده مى‏ باشد. این مدل ها عبارتند از: مدل دینامیک و استاتیک، مدل weep، مدل GULTEM، مدل EGEM که هر یک مربوط به نوع خاصى از گالى بوده و در شرایط خاصى کاربرد دارد. بى‏ تردید مدل هاى معرفى شده در این مقاله را نمى‏ توان  مدل های جامع و فاقد نارسائى‏ هاى احتمالى دانست. بنابراین پیشنهاد مى ‏شود برحسب ویژگى‏ هاى اقلیمى، زمین ‏شناسى، ژئومورفولوژى و... مدل مناسب براى ارزیابى میزان فرسایش خندقى (گالى) در هر منطقه مشخص شود.