روش‌شناسی، سنجش و نقد نسخه خطی «خلق الکافر» شیخ حر عاملی

شیخ حر عاملی (1104- 1033ق) به عنوان یکی از بزرگان عرصه‌ی علم و فقاهت شیعه، در نسخه‌ای خطی تحت عنوان «خلق الکافر و الغرض منه» که به زیور طبع آراسته نشده، اختصاصاً به موضوع خلقت کافر پرداخته و تلاش نموده تا به این پرسش پاسخ دهد که چرا خداوند کافر را درحالی‌که اوصاف او در علمش معلوم بود، آفرید، مهلت داد و بر مؤمنین مسلط ساخت؟ این در حالی است که بعضی از معارف قرآن و حدیث مانند طینت خاص، قضا و قدر، مشیت و اراده‌ی الهی نیز به موضوع دامن زده و اعتقاد به جبر را تقویت می‌کند.راه‌کار اصلی شیخ در این رساله، مسلط کردن معیار و ادلّه عقلی بر حل مسئله است. وی ابتدا مبانی اعتقادی را بر عقل عرضه کرده و سپس نتایج عقلی را همراه با شواهد قرآنی و حدیثی مؤید بیان می‌کند. از آنجا که مؤلف در نسخه خطی حاضر، از روایات بسیار استفاده نموده است، در این مقاله ابتدا به این پرسش پاسخ داده می‌شود که کیفیت روش مؤلف و «نظام فقه الحدیث» وی در استفاده از روایات اعتقادی چگونه است؟ برای رسیدن به سؤال مطرح‌ شده، بر اساس مبانی فقه الحدیث، روش شیخ در دو مرحله: «فهم متن» و «فهم مقصود» مورد بررسی قرار گرفته است. سپس از آنجا که شیخ به دنبال ارائه پاسخی اقناعی و کاربردی است، به دنبال پاسخ این پرسش هستیم که پاسخ‌های مؤلف به چه صورت ارائه ‌شده و پاسخ‌ها تا چه اندازه کاربردی می‌باشند؟ و به این منظور، بر اساس توجه به نظام فکری و رده‌بندی، مطالب مورد سنجش و نقد قرار گرفته است.