روش‌شناسی تفسیری ابن‌برّجان در «تنبیه‌الأفهام»

یکی از تفاسیر مهم غرب اسلامی، تنبیه­الأفهام الی تدبّرالکتاب­الحکیم و تعرّف­الآیات و النبأالعظیم نوشتۀ ابن­برّجان، عارف و مفسر اندلسی در سدۀ ششم هجری است. هدف این مقاله، روش‌شناسی تفسیری ابن­برّجان در این تفسیر است. این پژوهش به روش اسنادی، توصیفی ـ تحلیلی و با توجه به مباحث روش‌شناسیِ تفسیر قرآن انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد تفسیر قرآن از دیدگاه ابن­برّجان، کشف معانی ظاهری و باطنی آیات است و لازمۀ این کشف، رشد معنوی و تهذیب نفس مفسر است. تنبیه‌الأفهام، یک تفسیر ترتیبیِ ناپیوسته و اجتهادی است که از روش‌های قرآن به قرآن و مأثور استفاده می‌کند و دارای گرایش‌های عرفانی و کلامیِ اشعری است. ابن‌برّجان در تنبیه­الأفهام به انواع قرینه‌های فهم آیات، قرائن پیوستۀ لفظی و غیرلفظی و ناپیوسته، توجه دارد. او در توضیح معنای آیات، از جوامع حدیثی اهل­سنت استفاده، نظر سایر مفسران را نقل و نقد و آیاتی از کتاب‌های عهدین را گزارش می کند.