روش‌شناسی تاریخی تَنّوخی در تألیف کتاب نِشوار المُحاضره و اخبار المذاکره

قاضی ابوعلی ‌المحسّن بن علی بن محمد تنوخی (384-327 ه. ق/994-938 م)، با استفاده از روش «روایت تاریخ به صورت حکایت»، فعالیت‌های اجتماعی مردمان روزگار خود را در چهارچوب شیوه بدیع نگارش خود در کتاب نشوار المحاضره و اخبار المذاکره یا جامع التواریخ، نقد و تحلیل کرده است. وجود انگیزه‌های خاص شخصی و موضوع شناسانه و نیز گزارش‌های ارزشمند تاریخی کتاب در ابعاد سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، اهمیت ویژه‌ای به شیوۀ نگارش تنوخی در این کتاب بخشیده است و مخاطب را به خود جذب می‌کند. مهمترین ویژگی روش‌شناسی تاریخی تنوخی، استفاده از روش اِسناد اخبار و به‌کارگیری اصطلاحاتی است که نشانگر مشاهده مستقیم و رو‌در‌روی حوادث و وقایعی است که به رشته‌ تحریر در‌آمده است. از طرف دیگر تنوخی تلاش کرده است تا دربارۀ صحت و سقم روایت‌های تاریخی نشوار المحاضره، تا حد امکان نظری کارشناسی ارائه کند. علاوه بر این، وجود سنت‌های منصب قضاوت در خاندان تنوخی و تماس او با اقشار بالا و پایین و متوسط جامعه، به روش نگارش وی رنگ واقع‌گرایی ویژه‌ای داده است که در سایر تألیفات این مورخ نیز دیده می‌شود. در این مقاله، با روش توصیفی و تحلیلی به تبیین این فرضیه پرداخته خواهد شد که آیا تنوخی از طریق «روایت‌گری تاریخ در قالب حکایت» توانسته است تاریخ اجتماعی - سیاسی دوره خود را به تصویر کشد یا خیر؟