رهیافتی بر خوانش روابط اجتماعی در بافت تاریخی بررسی موردی: گذر تاریخی آقا بزرگ کاشان‌

تاکنون غالب رویکردهای حفاظت از بافت‌های تاریخی ایران معطوف به ویژگی‌های کالبدی بوده است. این در حالی است که در طول حیات و تداوم شهرهای تاریخی، فضاهای تاریخی با وجود ارزش‌های ملموس و ناملموس برآمده از ساختارهای کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی رشد و رونق یافته‌اند. در این پژوهش روابط اجتماعی به‌عنوان یکی از عوامل سازندۀ بعد اجتماعی که خود جزئی از میراث ناملموس و نیازمند حفاظت تلقی می‌شود، عامل پویایی مؤثر بر کالبد و اثرپذیر از کالبد و فرهنگ در نظر گرفته شده است که با افزایش نیروی محرکۀ درونی در چارچوبی تعریف شده می‌تواند در حفاظت داخلی مؤثر واقع شود. لذا شناخت مصادیق روابط اجتماعی گذشته و اکنون و چگونگی احصا و خوانش آن به‌عنوان اهداف این پژوهش تعریف شده‌اند. گذر تاریخی آقا بزرگ کاشان به‌عنوان یکی از فضاهای عمومی بستر بررسی روابط اجتماعی بوده است. این پژوهش ترکیبی از مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. مصادیق کلی خوانش روابط اجتماعی و شاخص‌های رفتاری از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و نظر محققان در حوزۀ جامعه‌شناسی شهری دریافت شده است. مصادیق روابط اجتماعی گذشته با رویکردی زمینه‌گرا از طریق مصاحبه با ساکنان قدیمی و مطالعات تاریخی شناسایی شده است. مقایسۀ این مصادیق با روابط اجتماعی کنونی که از طریق مصاحبه با ساکنان و مطابقت دادن فضاها و عناصر کالبدی در نقشه‌های تاریخی و حال و روابط اجتماعی در آنها به دست آمده به شناسایی تغییرات منجر شده است. این اقدامات سبب نیل به نتایجی همچون پیشنهاد شیوۀ برداشت روابط اجتماعی در محیط‌های شهری تاریخی، ساخت چارچوبی جهت خوانش روابط اجتماعی در بافت‌های تاریخی، درک محیط ساخته شده و تأثیرات آن بر روابط اجتماعی و غیره شده است.