رسانه‌ها و ارتباطات میان‌فرهنگی بین جهان ایرانی و جهان عربی

چکیده ارتباط بین انسان‌ها در عمل به ارتباط بین فرهنگ‌ها نیز منجر می‌شود. ارتباطی که امروزه بخش مهمی از آن بر دوش رسانه‌هاست. ارتباط «جهان ایرانی» و «جهان عربی» نیز از این قاعده مستثنی نیست. جوهر این ارتباطات و عنصر اصلی آن فرهنگ و تمدن است که از حیات مشترک یا تعامل اقوام و ملل و انتقال مؤلفه‌های فرهنگی آن نشئت می‌گیرد. جهان ایرانی و عربی در طول تاریخ، به‌اختیار و به‌اجبار چنان با هم زیسته‌اند که در خلق تمدن مشترک سهمی عمده دارند. برجسته‌ترین مواجهۀ ارتباط میان‌فرهنگی ایرانیان و اعراب به آفرینش تمدن درخشان اسلامی برمی‌گردد که به رنسانس اسلامی معروف است. «اسلام» موجد و تقویت‌کنندۀ ارتباطات و مناسبات بین جهان ایرانی و جهان عربی بود، اما همین تعامل با چالش‌هایی مواجه است. این چالش‌ها یک‌شبه پدید نیامده‌اند و بررسی ریشه‌های تاریخی اختلاف‌ها در حل آن بسیار مؤثر است. از این نظر، در این مقاله ضمن مرور تاریخی برخی اشتراکات فرهنگی بین جهان ایرانی و جهان عربی، تمرکز اصلی بر ظرفیت‌های رسانه‌ها در به‌حداقل‌رساندن تنش‌های میان‌فرهنگیِ ناشی از بازنمایی‌های دیگرسازانه خواهد بود. مدل روزنامه‌نگاری صلح که زمینه‌ای برای تقویت تفاهم، هم‌دلی، و درک متقابل بین فرهنگ‌ها به‌وجود می‌آورد، ابزار اصلی برای پرداختن به این مؤلفه‌هاست. اما پیش از آن نشان داده می‌شود که پیش‌زمینه‌های توجه به صلح تحلیل ساختارهای تعارض و خشونت است و در کنار رسانه‌ها چه‌طور روابط میان‌فرهنگی و علمی و دانشگاهی می‌تواند به‌شکلی مستقیم و غیرمستقیم زمینۀ ارتباطات میان‌فرهنگی هم‌دلانه را فراهم کند. هم‌کاری بین دانشگاهیان رشته‌های ارتباطات و مطالعات فرهنگی در گسترۀ فرهنگی جهان ایرانی و جهان عربی می‌تواند زمینۀ برگزاری دوره‌های آموزشی و نشست‌های تخصصی برای روزنامه‌نگاری صلح باشد.